KOICHI HAMADA- Vitin e kaluar, unë humba mësuesin tim, mikun dhe kolegun më të vlerësuar të kërkimit dhe bota humbi një ekonomist të shkëlqyer. Richard Cooper ishte një nga mbikëqyrësit e mi kur isha duke ndjekur Ph.D. në Yale. Si një kandidat për doktoraturë, unë përfitova nga një “ekip i ëndërruar” i vërtetë ekonomistësh, secili prej të cilëve pasuroi jetën dhe punën time jashtëzakonisht shumë. James Tobin më shtyu drejt depërtimeve të thella dhe krijuese me rëndësi empirike. Edmund Phelps mprehu aftësitë e mia analitike. Dhe Cooper u sigurua që unë t’i zbatoja idetë e mia në politikëbërje, në mënyrë që ato të kishin një ndikim në botën reale. Për këtë, unë do të jem përgjithmonë mirënjohës.
Cooper i udhëhequr nga shembulli: puna e tij shqyrtoi ndërvarësinë e politikave ekonomike të vendeve. Ai i zhvilloi idetë e tij kryesisht brenda kornizës Keynesian, në të cilën politika fiskale është mjeti kryesor i politikës, dhe tregoi se sa me kujdes planifikimi i koordinimit ndërkombëtar i politikave fiskale do të përmirësonte rezultatet për të gjithë.
Veçanërisht, Cooper zhvilloi “teorinë e lokomotivës”, sipas së cilës Shtetet e Bashkuara, Gjermania dhe Japonia, tre “lokomotiva”, do të “tërhiqnin” trenin ekonomik global për sigurinë pas një recesioni në vitet 1970. Teoria u vu në praktikë në samitin e G7 në 1978. Frymëzuar nga puna e Cooper, unë propozova një qasje të ngjashme me politikën monetare, duke u mbështetur në qasjen monetare të Harry Johnson ndaj bilancit të pagesave, ku politikat e bankave qendrore janë mjetet dhe objektivat e inflacionit janë objektivat udhëzues. Duke pasur parasysh ndërvarësinë e sistemit monetar global, atëherë vepronte nën një regjim të kurseve fikse të këmbimit, koordinimi i politikave midis vendeve ishte thelbësor për të ruajtur stabilitetin.
Pasi sistemi i Bretton Woods u shemb në 1971, kjo qasje nuk ishte më e përshtatshme, siç theksuan Jeffrey Sachs dhe të tjerët. Nën një sistem global të bazuar në kurset fleksibël të këmbimit, një qasje laissez-faire ndaj politikës monetare ishte e drejta.
Megjithatë, edhe pa nevojën e koordinimit, politika makroekonomike mbeti e ndërvarur, me një ndryshim thelbësor. Me kurset fikse të këmbimit, një rritje e stimulit makroekonomik në një vend do të kërkonte një ulje të stimulit në partnerët e tij kryesorë tregtarë. Në krahasim me kurset fleksibël të këmbimit, zgjerimi monetar në një vend duhet të plotësohet me zgjerimin monetar diku tjetër, megjithëse në një shkallë më të vogël se në vendin e parë.
Kjo është një mençuri që Japonia dështoi ta brendësojë. Pasi banka e investimeve amerikane Lehman Brothers u shemb në 2008, duke shkaktuar një krizë financiare globale, SHBA, Mbretëria e Bashkuar dhe zona e euros zgjeruan bazat e tyre monetare jashtëzakonisht të mëdha, një politikë që dobësoi monedhat e tyre përkatëse.
Por Banka e Japonisë, nën guvernatorin Masaaki Shirakawa, nuk arriti të zgjerojë bazën e saj monetare në përputhje me homologët e saj. Si rezultat, jen u vlerësua ndjeshëm dhe Japonia pësoi një rënie ekonomike shumë më të mprehtë sesa vendet në epiqendrën e krizës. Jeffrey Frankel ka paralajmëruar pikërisht për këtë lloj “konfuzioni të koordinimit”.
Pastaj, në 2013, Kryeministri i atëhershëm Shinzo Abe emëroi Haruhiko Kuroda si guvernatorin e ri të BOJ. Kuroda zbatoi një lehtësim sasior agresiv (QE), si homologët e tij në bankat e tjera qendrore të ekonomisë së përparuar dhe ekonomia japoneze filloi të rimëkëmbet. Midis vitit 2012 dhe fillimit të pandemisë COVID-19, ekonomia e Japonisë shtoi rreth pesë milion vende të reja pune. (Në një koment të vitit 2014, Cooper dhe bashkëautori i tij, Richard Dobbs, vlerësuan këtë qasje, duke theksuar se “nëse bankat qendrore nuk do të kishin vepruar me vendosmëri për të injektuar likuiditet në ekonomitë e tyre, bota do të ishte përballur me një rezultat shumë më të keq”, para se të kërkonte vendet për t’u përgatitur për fundin, ose vazhdimin, e QE.)
Pas vitit 2016, lidhja midis bazës monetare të Japonisë dhe kursit të këmbimit të jenit (në raport me dollarin amerikan), kapur në të ashtuquajturën Grafik Soros, u prish dhe efekti i zgjerimit monetar të BOJ u dobësua. Por rregulli i ndërvarësisë së politikës monetare në një sistem fleksibël të kursit të këmbimit mbeti i pandryshuar dhe Japonia kishte mësuar mësimin e saj. Kështu, gjatë pandemisë, kur SHBA rriti përsëri zgjerimin monetar, BOJ ndoqi shembullin, duke zgjeruar ndjeshëm bazën monetare të Japonisë.
Për të qenë të sigurt, mes normave ultra të ulta dhe madje negative të interesit, lidhja midis bazave monetare dhe kurseve të këmbimit mbetet e dëmtuar, kështu që vetëm zgjerimi monetar nuk do të jetë i mjaftueshëm për të dhënë një rimëkëmbje të fortë dhe të qëndrueshme ekonomike. Por zgjerimi ishte thelbësor për të siguruar që Japonia të mos lihej pas.
Sfida tani është të hartojmë një strategji rikuperimi që njeh implikimet e ndërvarësisë ekonomike të sotme globale. Një strategji e tillë duhet të pranojë se kjo epokë e ngecjes laike ka zbehur ndarjen midis politikës monetare dhe fiskale. Për më tepër, duhet të llogaritet për faktin se, megjithëse kurset e këmbimit janë fleksibël, objektivat e zakonshëm të inflacionit midis ekonomive kryesore kufizojnë shkallën e mundshme të luhatjeve të monedhës. Kjo do të thotë që, për sa kohë që nuk ka ndonjë rritje të madhe të inflacionit, bankat qendrore do të bënin mirë të mbështesnin politikën e tyre ekspansioniste monetare, por me synimin për të mbështetur ndërhyrjet efektive dhe të koordinuara të politikës fiskale. Me fjalë të tjera, bota duhet të ndjekë këshillat e Cooper.
Koichi Hamada, Profesor Emeritus në Universitetin Yale, ishte një këshilltar special i ish-kryeministrit japonez Shinzo Abe. /BM/
