AGIM BAÇI
A mund t’i shmangemi të shkuarës sonë? Për artistin e botës fluturake, personazhin Masuxhi Ono të nobelistit Kauzo Ishiguro, t’i shmangesh së shkuarës është thjesht një gënjeshtër, së cilës as vetë nuk i besojmë, e as të tjerët nuk mund të na e harrojnë dot. Por, a mundemi dot të bëjmë ne vetë pa të shkuarën? Sërish, piktori Ono vjen e na “pëshpërit në vesh”, duke na rrëfyer se e shkuara është e shpërndarë me të gjitha ngjyrat brenda nesh, brenda hapave tanë dhe ne mund ta ndiejmë si kur ecim në vetmi, ashtu edhe kur nisim t’i zgjasim dorën dikujt që ka bashkudhëtuar me ne.
Nobelisti anglo-japonez, Kazuo Ishiguro, gjen një rrugë dykuptimësie për të thënë thuajse gjithçka që njeriu mendon se duhet ta lërë në heshtje apo të bëjë sikur do ta harrojë, pa i dhënë përgjigje. Personazhi Ono, piktor dhe njeri i rëndësishëm i qytetit, duhet të kalojë nga “Ura e Ngurrimit”, teksa bën atë lloj emigrimi në të shkuarën e tij. Ono ka humbur djalin dhe të shoqen në Luftën e Dytë Botërore. Por njëkohësisht ai ka qenë një njeri i rëndësishëm, ku ka mbyllur sytë teksa miqtë e tij ndëshkoheshin për shkak të ideve. Ndaj atij i duhet të ndeshet me pikëpyetjet e zgjedhjeve të tij.
Kështu, udhëtimi që bën piktori Ono me kujtimet e tij është rruga e një njeriu që kërkon të gjejë një shteg për të pohuar pengjet e veta. Ono gjen një rrugë rrëfimi për ta na treguar se zgjedhjet që dikur kanë qenë të volitshme për ne, mund të rezultojnë të pamundura më pas për t’i shmangur, të paktën për aq kohë sa nuk kemi gjetur një shteg e të pohojmë me zë të lartë që gabuam, sepse pamë vetëm të mirën tonë individuale, pa guxuar të gjykojmë nëse ajo e mirë është në kurriz të të tjerëve.
Ndoshta për të dhënë gjithë ngjyrat, mes dritës dhe errësirës sonë shpirtërore, duhet të jemi të gjithë nga pak piktorë të vetes sonë, në mënyrë që kur të vëmë penelatat e autoportretit, të paktën me ata që kemi për zemër, të mos harrojmë ato rrudhat që ia shkaktojmë pamjes sonë duke zgjedhur thjesht një rehati, sidomos kur kjo rehati na ka mbyllur sytë dhe gojën. Ishiguro, përmes këtij udhëtimi të brendshëm të personazhit të tij, na fton t’i themi gjërat pa bujë, por njëkohësisht edhe të pohojmë pengjet tona apo pafuqinë tonë për të kundërshtuar të keqen atëherë kur duhej të flisnim. Madje, Ono na fton të admirojmë më shumë dikë që ka dështuar në një rrugë dinjitoze, sesa të adhurojmë një fitues në rrugën e kotësisë dhe të së keqes. “…një njeri që aspiron të ngrihet mbi mediokren dhe të bëjë diçka më shumë se e zakonshmja, meriton të admirohet, pa diskutim, edhe nëse në fund ai dështon dhe harxhon një pasuri të tërë në emër të ambicieve të veta. Përpos kësaj, jam i bindur që Sigimura nuk vdiq si njeri i palumtur. Sepse dështimi i tij ndryshon kryekëput nga dështimet pa kurrfarë dinjiteti të shumicës së njerëzve që bëjnë jetë të rëndomtë dhe një njeri si Sigimura duhet ta ketë ditur këtë. Nëse dikush dështon aty ku të tjerët nuk kanë pasur guximin ose vullnetin të shkelin, ai pa dyshim, që, kur kthen kokën pas, ka një arsye më tepër për t’u ngushëlluar, madje për t’u ndierë i kënaqur nga e gjitha kjo” (Kauzo Ishiguro, “Artisti i botës fluturake”, “Pegi” 2019), thotë Ono, personazhi i Ishiguros që duke folur për marrëdhëniet e tij në jetë, qoftë me fëmijët apo kolegët e tij, nxjerr në pah atë që beson se duhet të kishte ndjekur edhe vetë.
Stili i Ishiguros sjell një delikatesë të mesazheve, ku askush nuk mund të ndihet i prekur, por gjithkush duhet të ndihet i përfshirë në nevojën e leximit të hapave të vet. Sepse fati ynë është pasojë e hapave që hedhim. Sepse, siç thoshte dhe Konfuci që në lashtësi, “Karakteri ynë, bëhet edhe fati ynë!”. Ndaj, ato kalime të njëpasnjëshme nga banesa e re për nga “Ura e Ngurrimit” që bën Ono në shëtitjet e tij, duke shkuar në lagjet e fëmijërisë dhe rinisë së tij, nuk janë veçse nevoja e njeriut për të kthyer sytë nga hapat e tij. Sepse të gjithë kemi nevojë që herë pas here të mos ngurrojmë e t’i gjykojmë vetë hapat, që të mos kujtohemi vetëm atëherë kur nuk mundemi të mos korrigjojmë asgjë. Sepse bregu i asgjësë, edhe në pastë pamjen më të bukur, nuk na vlen as sa pesha e kuptimit të një dhimbjeje të vogël. Sepse “asgjëja” është thjesht një fjalërim i kotësisë.
