Humanizmi sekular

Humanizmi sekular

Fragment i shkëputur nga libri “In the Minds of Men – Darwin and the New World Order”, kapitulli i 15, New World Order, me autor Ian T. Taylor, TFE Publishing, Canada, 2003 [ version elektronik ].

Humanizëm, në kuptim të gjerë, është çdo pikëpamje e cila i njehë vlerat dhe dinjitetin e individit dhe mëton përmirësimin e kushteve njerëzore; askush s’e fajëson këtë aspirim fisnik. Nga rrugëtimi ynë i shkurtër përgjatë historisë në Kapitullin e Parë, pamë se si idealet greke dhe racionalizmi i tij u përzien me vlerat Judeo-Krishtere, dhe shfaqjen e dy tipave të ndryshëm të humanizmit, të cilët rrugëtuan pandërprerë nga Renesanca e shekullit të katërmbëdhjetë deri në ditët e sotme.

I pari është humanizmi teist apo teocentrik, i cili karakterizohet nga besimet katolike dhe ato anglikane. Brenda spektrit të pikëpamjeve të humanizmit teist, Charles F. Potter (1930) e bënte të qartë pashmangësinë e këtij botëkuptimi në librin e tij Humanism, a New Religion.

I dyti është humanizmi natyralist apo antropocentrik (njeriu si element qendror i universit), që ushqehet nga idetë evolucioniste të shekullit të nëntëmbëdhjetë, të cilave shtysën më të madhe ua dha Darwini. Është pikërisht ky lloj i humanizmit i cili përbën humanizmin sekular, botëkuptimin dominues të sotëm. Sipas kësaj doktrine, njerëzimi është pjesë përbërëse e natyrës dhe nuk posedon shpirt, ndërsa vlerat kufizohen vetëm në ato që janë të vlefshme për njeriun në një kohë të caktuar, kësisoj etika dhe moralet bëhen të çastshme. Humanizmi sekular e mohon ekzistencën e Zotit dhe rolin e Tij e vë jashtë funksionit. Me pak fjalë, humanizmi sekular ndjek thënien e famshme të Protagoras se njeriu është masa e të gjitha gjërave dhe kësisoj duhet krijuar jetën e tij. Kështu, njeriu natyral e zëvendëson Zotin e mbinatyrshëm për t’u bërë zot i fatit të vet ( Holmes  1983:16).

Ateizmi si bazë e humanizmit sekular është evident pothuajse në çdo literaturë humaniste, mirëpo një deklaratë nga parathënia e Manifestit të dytë Humanist, i publikuar në vitin 1973 (i pari i publikuar më 1933) , shpall botërisht se:

“Ashtu si më 1933 humanistët ende besojnë se teizmi tradicional, në veçanti besimi se Zoti i dëgjon dhe i kupton lutjet e njerëzve, i do dhe kujdeset për ta si dhe është në gjendje të bëjë diç për ta, është i paprovuar dhe i vjetërsuar. Doktrina religjioze e shpëtimit të shpirtit, e cila bazohet thjesht vetëm në pohim, duket të jetë ende e dëmshme: ajo u jep njerëzve shpresa të kota për botën e amshueshme. Mendjet e arsyeshme shikojnë në mjete të tjera mbijetese.” (Kurtz and Wilson 1973 ,  4).

Madje, njëri nga zëdhënësit e sotëm kryesor të humanizmit, Corliss Lamont, është akoma më specifik në deklaratat e tij në The Philosophy of Humanism:

“Humanizmi beson se Natyra vetvetiu përbën tërë realitetin dhe se materia dhe energjia – jo mendja – është bazë e universit … Ky jorealitet i të mbinatyrshmes në nivel njerëzor do të thotë se njerëzit nuk posedojnë shpirtra të mbinatyrshëm dhe të pavdekshëm, kurse në nivel të universit si tërësi kozmosi ynë nuk ka Zot të mbinatyrshëm dhe të përhershëm.” ( Lamont 1977,  116).

Lamont më tej shton:

“Meqë agnostikët[1] kanë dyshime rreth të mbinatyrshmes, ata në praktikë priren të jenë humanist.” (Lamont 1977, 45).

Kjo është pikërisht ajo që vumë në pah në kapitullin e katërmbëdhjetë. Megjithatë, vetëm mohimi i Zotit nuk e bën patjetër individin humanist ngaqë, siç pamë në Kapitullin e Trembëdhjetë, ekziston një kusht homolog i përkushtimit religjioz. Në këtë rast, përkushtimi është ndaj besimit pozitiv në mundësitë e progresit njerëzor. Kjo bindje mbështetet apo shpeshherë buron nga besimi në evolucion, i cili është shpjegimi kryesor alternativ i ekzistencës sonë materiale, ashtu siç Lamont na rrëfen sheshit besimin e tij:

“Biologjia na tregon bindshëm se njeriu dhe format tjera të jetës nuk ishin rezultat i veprës së Zotit të mbinatyrshëm, por i një procesi pafundësisht të gjatë të evoluimit, me një kohëzgjatje ndoshta prej dy miliardë vitesh … Me rritjen e kompleksitetit të tij, ngjau zhvillimi dhe integrimi shoqërues i sjelljes dhe kontrollit të kafshëve, që kulmoi në specien njeri dhe në fenomenin e quajtur mendje. Mendja, thënë shkurt, paraqitet në apogjeun e tanishëm të procesit evolucionar e jo në fillim të tij” ( Lamont 1977,  83).

Njëra ndër karakteristikat më të theksuara të humanizmit është amoraliteti i tij, që vjen si rezultat i ndryshkjes së vlerave morale tradicionale. Kjo duket si një paradoks evolucionar; nga sa pamë më parë, shkrimet e Herbert Spencer[2] lënë të kuptojnë se, kur njeriu evoluoi nga kafsha, ai kaloi prej të amoralshmes në të moralshmen. Spencer besonte, siç besojnë ende shumë njerëz, se etika, e shënjuar nga kodi ynë ligjor, ka evoluuar dhe është bërë edhe më komplekse. Sipas kësaj logjike, do të ishte e pritshme që shkeljet e traditave morale të sanksionoheshin edhe më ashpër me ligj. Mirëpo, një gjë e tillë nuk ndodh mu për shkak të dy mandateve thelbësore humaniste. I pari argumenton se, meqë Zoti nuk ekziston, atëherë parimet JudeoKrishtere, që janë bazë e sistemit tonë ligjor, nuk janë dhënë nga Zoti dhe, rrjedhimisht, ato mund të ndryshohen për t’u përshtatur me kohën, pa u frikuar prej ndonjë ndëshkimi hyjnor. Këto janë bazament i mësimeve të sotme mbi etikën e cila mësohet se ndërron me kalimin e kohës. Argumenti i dytë bazohet në idetë e Rousseau,[3] i cili pohonte se njeriu në qenien e tij është i mirë, por, për shkak të imponimit historik të ligjeve të rrepta, ai dukej i keq. Pra, humanistët, të çliruar nga vargonjtë metafizik të parimeve Judeo-Kristiane, besojnë se njeriu është i lirë të jetë zot i vetvetes.

Lamont, në vijim të këtij konteksti, shprehet si më poshtë:

“Për Humanizmin çështja kryesore është lumturia e njeriut në këtë ekzistencë, jo diku në ndonjë vend të paqenë e imagjinar përtej varrit; lumturia e vlefshme si qëllim në vete e jo e nënshtruar apo e varur nga Hyjnia Supreme” ( Lamont 1977,  30).

Një autor tjetër humanist e lidh Darwinin me amoralitetin humanist:

“Zbulimi i parimeve evolucionare nga Darwini qe i kobshëm për vlerat religjioze dhe morale. Ai ia prishi themelin religjionit tradicional.” (Chawla 1964).

Në formën më elementare, “vlerat morale dhe religjioze”, qofshin ato për çifutët, të krishterët apo myslimanët, bazohen në dhjetë urdhrat biblik, nga të cilat gjashtë të fundit kanë të bëjnë me marrëdhëniet ndërnjerëzore. Shumë prej këtyre urdhrave aplikohen në çështjet e seksualitetit të njeriut. Prandaj, nuk është për t’u çuditur pse lëvizja humaniste ka qenë gjallërisht e preokupuar me “çlirimin” e njeriut prej kodeve të cilat kufizojnë sjelljen seksuale. Siç pamë më sipër, Margaret Mead e propagandonte fuqishëm këtë nocion. Për shembull, ligjet që e ndalojnë incestin, të cilat kanë qenë një tabu universale që nga koha e Moisiut, janë lehtësuar në Suedi, duke lejuar kështu shkeljen e Urdhrit të Pestë biblik, kurse mediat tona po bëjnë çmos për ta inkurajuar shkeljen e Urdhrit të Shtatë. Viteve të fundit, janë bërë përpjekje të bashkërenduara nga arsimtarët liberal për ta futur lëndën e edukatës seksuale në plan-programet shkollore, kurse së fundi këto përpjekjeje janë shoqëruar me dhënien falas, në mënyrë private, të mjeteve kontraceptive. Të gjitha këto u bënë me arsyetimin se këto shërbime janë të domosdoshme për t’i luftuar sëmundjet venerike – në veçanti Herpes simplex —të cilat tashmë kanë kaluar përtej përmasave endemike. Ky arsyetim është një manovër e pashterur, përmes së cilës pritet që publiku të vërë shenjë barazimi midis autoritetit dhe integritetit. Kjo strategji përbëhet nga zvarritja e studiuar, rëndom nga House Investigation Committe apo Royal Commission. Kur kujtimet zbehen, sekuenca e hershme e ngjarjeve kthehet mbrapsht, në mënyrë që të thuhet se pasoja është shkaku dhe kështu të justifikohet hedhja më e shumtë e benzinës në zjarr. Edukata seksuale tanimë fillon që në klasë të parë.[4]

Objektiva e fundit humaniste është qeveria botërore socialiste, e kontrolluar, natyrisht, nga elitat humaniste. Për disa kjo mund të duket si një përgjigje e arsyeshme ndaj problemeve me të cilat po përballet bota sot, por, nëse për një moment sjellim ndërmend disa publikime rrëqethëse në lidhje me qeverisjen botërore, s’ka sesi të mos na kujtohen paralajmërimet e Lord Acton më 1887:

“Pushteti ka prirje të të korruptojë, kurse pushteti absolut të korrupton në mënyrë absolute.” (Acton 1972, 335).

Sidoqoftë, botëkuptimi humanist i tejkalon shënimet historike, kurse vizioni humanist ngërthen nacionalizimin e industrisë në shkallë të gjerë dhe shpërbërjen e identitetit kombëtar, ngase çdo qeveri do t’i nënshtrohet super-qeverisë. Një dokument që e thotë këtë shkoqur është publikuar së fundi dhe përmban platformën e politikave për UNESCO, i shkruar diku në vitin 1946 nga Julian Huxley, siç u përmend më herët në këtë kapitull. Komisioni përgatitor i UNESCO “sponsorizoi tekstin” e këtij dokumenti, që do të thotë se politika e këtij organi publik ishte e kufizuar për tridhjetë vite vetëm brenda një rrethi të ngushtë njerëzish të cilët “duhej të dinin për të”, pas së cilës periudhë mendohej se opinioni publik do ta pranonte zbulimin e saj. Ky dokument u publikua përfundimisht më 1976 (J. Huxley 1976, 14). Pasi u vendos që filozofia e UNESCO duhej të ishte me “prapavijë evolucioniste”, Huxley u shpreh:

“Nga këndvështrimit evolucionist, fati i njeriut mund të përmblidhet shumë thjesht: ai duhet ta realizojë progresin maksimal brenda një kohe minimale. Ja pse UNESCO duhet të ketë prapavijë evolucioniste dhe ja pse koncepti i progresit duhet patjetër të zërë pozitë qendrore në këtë filozofi.” ( J. Huxley 1976,  23).

Nuancat e arsyetimit tautologjik mund të detektohen nga kjo thënie e tij, e cila vë shenjë barazimi midis  evolucionit dhe progresit. Huxley, me maturi, e sjellë idenë e themelimit të një qeverie botërore:

“Morali për UNESCO është i qartë. Detyra me të cilën është ngarkuar për ta promovuar paqen dhe sigurinë asnjëherë nuk mund të realizohet e tëra nëpërmjet mjeteve të saj – arsimit, shkencës dhe kulturës. Ajo, patjetër, duhet të parashohë një lloj unifikimi politik botëror, qoftë nëpërmjet një qeverie botërore, qoftë ndryshe, si të vetmin mjet të sigurt për mënjanimin e luftës.” ( J. Huxley 1976,  23).

Në fund, pas shpërbërjes së sovranitetit kombëtar, që u tentua të bëhej me European Common Market (Tregun e Përbashkët Evropian), politika e Huxley konkludon:

“Unifikimi i traditave në një vaskë të vetme dhe të përbashkët përvojash, vetëdijesh, dhe qëllimesh është një parakusht i domosdoshëm për progresin e mëtejmë të madh në evolucionin njerëzor. Ndonëse unifikimi politik nën njëfarë qeverie botërore do të kërkohet për të arritur përfundimisht në këtë fazë, unifikimi i mendjeve jo vetëm që është i domosdoshëm, por i hap rrugë edhe llojeve të tjera të unifikimit.” ( J. Huxley 1976,  30).

Fraza “unifikimi i mendjeve” ndoshta është elementi kyç në konceptin e themelimit të një qeverie botërore, dhe, meqë “progresi maksimal brenda një kohe minimale” është një mandat i domosdoshëm, unifikimi mund të ndodhë efektshëm që në bankat shkollore, aty ku mendjet janë më perceptuese. Punimi i Skinner[5]  rreth modifikimit të sjelljeve, është

parë si një vegël jetike në unifikimin e mendjeve të reja, madje disa mbrojnë seriozisht idenë e modifikimit të sjelljeve përmes mjeteve farmakologjike (Ladd 1970)2.

Unifikimi i mendjeve nëpërmjet shkollimit

Influenca humaniste është imponuar veçanërisht në fushën e arsimit dhe, viteve të fundit, direktivat universale nga organizata e UNESCO veçse janë shtuar. Një deklaratë nga publikimet e hershme të UNESCO me titull “Në klasë me fëmijët nën moshën trembëdhjetë vjeçare”, e paraparë për mësuesi, zbulon qëllimet e tyre për t’i shuar të gjitha idetë e sovranitetit kombëtar. Ndonëse deklarata nuk mban ndonjë datë të shënuar, ajo u publikua më 1949:

“Për sa kohë që fëmija të thithë ajrin e helmuar të nacionalizmit, arsimimi, në një botëkuptim të ngushtë, mund të prodhojë vetëm rezultate të pasigurta dhe të rrezikshme. Siç theksuam, është familja ajo e cila shpeshherë infekton fëmijën më nacionalizëm ekstrem. Prandaj, shkolla duhet përdorur mjete, të cilat i përshkruam më parë, për t’i luftuar atitudat familjare.” ( UNESCO 1949,  58).

Në SHBA elementi humanist tragëzon deri te Horace Mann, i cili propozonte se heqja e Biblës prej shkollave do ta ngrinte progresin e njëmendët edukativ. Përgjatë shekullit të nëntëmbëdhjetë, Bibla përdorej, veçanërisht në shkollat fillore, si një libër universal për të mësuar gjuhën angleze dhe njëkohësisht për të bartur te nxënësit kodin e sjelljes morale.

“Një ide e tillë mund të duket larg mëndësh, por Deborah, e bija e Skinnerit, i kaloi dy vitet e gjysmë të jetës së saj në “Baby box”, nën kushte të kontrolluara; kjo shkaktoi disa reagime publike në vitin 1945. Ndryshe nga thashethemet, Deborah nuk kishte bërë vetëvrasje dhe as nuk e kishte paditur të atin e saj. Orvatjet e Skinnerit për ta reklamuar “Baby box” nën etiketën “Kondicioner Trashëgimtari” dështuan. Shih gjithashtu People Weekly ( New York), 1979, 11 (11 qershor):73.”

2 Kontradiktat shfaqen atëherë kur duhet përcaktuar se kur është fëmija hiperaktiv. Fëmijët me edukatë të fortë Judeo-Krishtere, për shembull, mund të shfaqin kundërshti dhe kështu të konsiderohen hiperaktiv, kur atyre t’u mësohet se etika nuk është e qëndrueshme dhe ndërron me kalimin e kohës. Disa mund të propozojnë terapi me barna farmaceutike për t’i ndihmuar fëmijës të përshtatet dhe me këtë të zgjidhet konflikti.

John Dewey (1859-1952) jetësoi ndalesën e Mann dhe, i ndihmuar pothuajse nga askush, e reformoi sistemin arsimor amerikan për t’ia përshtatur atë idealeve humaniste; Bibla u ndalua në shkolla e më pas edhe lutjet. Standardet të sotme, të kontestueshme, të sistemit arsimor amerikan disa ia atribuojnë drejtpërdrejt Dewey. Kredencialet humaniste të Dewey qenë vënë me nënshkrimin e Humanist Manifesto (Manifestit Humanist) të parë më 1933, duke kontribuar rregullisht në revista majtiste si New Republic dhe duke pranuar çmime nderi socialiste për mbrojtje të Trotsky gjatë proceseve gjyqësore kundër tij në Moskë në vitet 1936-37. Dewey është përgjegjës për futjen e teorisë së Darwinit në sistemin arsimor amerikan (Clark 1960).

Rritja e vazhdueshme e ndikimit humanist në sistemin arsimor u përplas me elementet e krishtere në procesin e njohur gjyqësor Scopes “monkey”[6] në vitin 1926, të cilin e përshkruam në kapitullin e tetë. Kauza e krishtere mbrohej nga William Jennings Bryan, i cili besonte te njerëzit e rëndomtë dhe urrente orvatjet që disa mijëra humanistë “të themelonin një oligarki mbi dyzet milionë të krishterë amerikanë” (Coleta 1969, 230) dhe të diktonin çfarë duhej të mësohej në shkolla. Bryan e quante këtë “sovjet shkencor” (Levine 1965, 289).

Sot, gjërat janë përmbysur tërësisht. Interpretimi evolucionist i shkencave natyrore është i vetmi që mësohet në shkolla[7] dhe universitete, duke përjashtuar kështu çdo interpretim tjetër të mundshëm. Kjo është arritur fal përpjekjeve të arsimtarëve liberal, që shkuan hapave të Dewey, dhe fal mungesës së opozitës konkrete nga kisha. Megjithatë, në dekadën e fundit, janë shtuar zërat kundërshtues prej disa organizatave të drejtuara nga Institute for Creation Research, California (Numbers 1982). Influenca humaniste në sistemin arsimor amerikan është dokumentuar hollësisht nga La Haye (1980), të cilit i mbetemi borxhli për disa pjesë të këtij kapitulli.

Unifikimi i mendjeve nëpërmjet mediave

Në fund, në përmbyllje të këtij nënkapitulli, duhet patjetër të dimë se si formësohen mendimet dhe opinionet tona nëpërmjet informatave që i marrim për çdo ditë nga revistat, gazetat, radio dhe televizioni. Për këtë arsye, ka ekzistuar tradicionalisht një sistem kontrolli dhe balancimi, ku të gjitha faktet e ditura transmetoheshin dhe të gjitha opinionet e kundërta dëgjoheshin. Megjithatë, për më shumë së një dekadë, kësaj lirie jetike i është ofruar vetëm respekt hipokritik, sepse agjencitë e lajmeve janë bashkuar rreth një botëkuptimi të vetëm – atij humanist.

Ka pasur madje censurim dhe kufizim të lajmeve të cilat nuk mbështesnin as teorinë e evolucionit[8] e as idealet socialiste. Një shembull tipik i këtij censurimi është kapja e një krijese deti nga disa peshkatarë japonez në vitin 1977 (shih kapitullin e katërt). Ky zbulim qartazi ua lëkundte themelet humanizmit sekular. Lajmi u bllokua pothuaj në tërë hemisferën perëndimore, ndonëse muzetë dhe National Geoghraphical Society ishin në dijeni të plotë për të3. Për dallim nga mediat perëndimore, zbulimi i kësaj krijese deti mbushi faqet e shtypit, minutat e radios dhe të televizionit japonez, duke u transmetuar gjithandej, madje u shtypen edhe pulla postare me fotografi të plesiosaurit apo dinozaurit të detit. Fatkeqësisht, incidente të tilla duhej të futeshin nën kontroll të plotë. Si një hap i mëtutjeshëm drejt realizimit të unifikimit të mendjeve në shkallë botërore, neni i fundit i Manifestit Humanist tashmë ka hyrë në fuqi. Neni thotë:

“Ne, patjetër, duhet shtrirë komunikimin dhe transportin përtej kufijve të largët … Bota duhet të jetë e hapur ndaj pikëpamjeve të ndryshme politike, ideologjike dhe morale dhe të zhvillojë një sistem të përbotshëm të televizionit dhe radios për t’i përçuar informatat dhe edukimin.” (Kurtz and Wilson 1973, 8).

Në vitin 1980, konferenca e përgjithshme e UNESCO, që u mbajt në Beograd, miratoi një rezolutë e cila përmbante parimet e New World Information and Communication (Informatat dhe Komunikimi i Ri Botëror). Që nga ky vit e tutje, ka pasur përpjekje shtrënguese për t’i futur të gjitha lajmet nga mediat e lira botërore nën një banderolë të vetme, nën pretekstin e ruajtjes së lirisë së shtypit dhe informatave. Mirëpo, qeveria e SHBA-ve nuhati se motivet e vërteta të këtyre përpjekjeve ishin të kundërta nga sa paraqiteshin në publik, kur u sugjerua që gazetarët të licencoheshin “për mbrojtje të tyre”, dhe më pas, në Dhjetor të vitit 1983, e tërhoqi anëtarësimin e saj nga UNESCO. 

Kush janë humanistët sekularë?

Jo çdo njëri që beson në evolucion është humanist, mirëpo është kusht kryesor që çdo humanist të besojë në evolucion. Humanistët dallohen për nga përkushtimi që kanë ndaj besimit pozitiv në progresin njerëzor. Për këtë arsye, shumë njerëz që besojnë në të ardhmen e humanizmit, tani gëzojnë kredenciale humaniste, kurse kjo tashmë ka kaluar çdo barriere të mundshme. Në religjion, humanistët mund të jenë katolikë, protestantë, çifutë e budistë, ndërsa në profesione të ndryshme humanistët i shohim prej arkeologjisë deri te zoologjia. Në politikë, humanistët mund të jenë liberalë apo konservatorë, republikanë apo demokratë. Të dhënat mbi jetën personale dhe bindjet e kandidatit janë tejet të rëndësishme, pasi ato janë pjesë jetike e strategjisë së lidershipit i cili përpiqet të sigurohet që në çdo pozitë kyçe të vihet një humanist i përkushtuar, pavarësisht përkatësisë së tij partiake, dhe kësisoj të përmbushet objektivi i tyre humanist, duke bërë që e tërë kjo të duket nga jashtë si një proces demokratik.

Sot, ka me qindra organizata humaniste të cilat kryesisht operojnë në nivel lokal, por ka shumë syresh që veprojnë në nivel ndërkombëtar nëpërmjet agjencive të OKB-ës. Paraardhësit e këtyre organizatave, të frymëzuar më së shumti nga Marx dhe Engels, filluan punën e tyre në shekullin e kaluar. Në Angli, për shembull, ithtarët e Marxit, Sidney dhe Beatrice Webb, themeluan shoqatën majtiste Fabian Society në vitin 1884. Anëtarë të shquar të kësaj shoqate qenë dramaturgu Bernard Shaw dhe shkrimtarët H.G. Wells dhe Jack London. Në vitin 1895, Webbët gjithashtu themeluan London School of Economics (Shkollën Londineze të Ekonomisë), një shkollë me orientim marksist, të cilës shumë socialistë prijatarë ia blatuan rininë e tyre (Caine 1963). Në Amerikë,

Felix Adler vuri themelet e American Ethical Union, e cila u formua më 1889 në New York. Që atëherë, secila prej këtyre organizatave me frymëzim marksist polli grupe të veçanta interesi, prej të cilave më të njohurat janë American Civil Liberties Union (ACLU) dhe American Humanist Association (AHA). Kjo e fundit filloi në vitin 1928 me disa studentë nga Universiteti i Çikagos dhe aleatja e tij Meadville Theological School. Në vitin 1933, kjo shoqatë hartoi manifestin e parë të saj nën direktivat e John Dewey, kurse më 1973 botoi manifestin e dytë humanist të saj, i cili përmbante shtatëmbëdhjetë objektiva, i firmosur nga 120 humanistët më kryesor, të identifikuar me emër dhe përkatësi. Një numër jo i vogël pastorësh përfaqësonin Unitarian Church, kurse emrat tjerë të njohur ishin: autori Isaac Asimov; fituesi i çmimit Nobel për ADN, Francis Crick; ithtari kanadez i aborteve, Henry Morgentaler; psikologët, Hans Eysenck, B.F. Skinner, dhe Lordi Richie-Calder, ish rektor i Universitetit të Edingburgut.

Bordi redaktues i American Humanist Assotiation (1979) tregonte haptazi lidhjen e ngushtë mes anëtarësisë së tyre dhe organizatave të OKB-ës. Kjo lë pak hapësirë për të dyshuar se objektivat e të dy organizatave, të skicuara në manifestin e dytë, në thelb janë të njëjta; ndërsa Philosophy for UNESCO e Huxley, është larg çdo dyshimi. Në mesin e kontribuuesve të The Humanist, revistë e botuar nga AHA, është Brock Chishlom, drejtor gjeneral i World Health Organization (WHO);

Lordi Boyd Orr, drejtor gjeneral i organizatës së KB-ës për Ushqim dhe Bujqësi (United Nations Food and Agriculture Organization); U. Thant, drejtor gjeneral i OKB-ës, dhe humanistët tjerë siç janë senatori i SHBAve, Barry Commoner, misionari shëndetësor Albert Schweitzer, dhe filozofi Bertrand Russell. Në vitin 1959 Gerald Wendt u pensionua nga pozita e kreut të shkencave natyrore pranë UNESCO për t’u bërë më pas redaktor i The Humanist. Pra, shohim qartazi një lidhje të ngushtë mes organizatave humaniste dhe OKB-ës.

***

Ndonëse humanizmi është i lashtë sa Kaini, në këta kapituj jemi përpjekur ta tragëzojmë shtegun e tij prej filozofëve grekë deri te kulmi i tij në kohën e Revolucionit Francez. Religjionet ortodokse, në veçanti Bibla, qëndruan në rrugën e përparimit deri në shekullin e nëntëmbëdhjetë. Filozofisë humaniste më pas, pavetëdijshëm, iu dha shtysa e saj më jetike nga Charles Darwin, e cila pastaj depërtoi në shekullin e njëzet si humanizëm sekular për t’u bërë botëkuptimi dominues i ditëve të sotme.

Teoria e evolucionit është themel i humanizmit sekular, por, siç e pamë, ajo lëre që nuk është vetëm një strukturë boshe me trarë të luhatshëm, por është në rrezik të rrënohet e tëra. Para më pak se një dekade, ishte pothuajse e pamundur të kritikohej Darwinizmi, sepse emri i tij lidhej ngushtësisht me evolucionin, pavarësisht mekanizmave që gjoja ishin shkaktar të tij. Sot, janë ngritur shumë zëra kundërshtues, kurse autorët si Rifkin (1983) dhe Taylor (1983) kanë depërtuar praktikisht në botën e publikimeve sekulare, duke e shpaluar mashtrimin e madh të cilit Darwini ia kushtoi gjithë jetën e tij. Legjionet tjera që bënë si Darwini, tashmë e kanë tejet të vështirë, në mos të pamundur, për ta mohuar besimin e tyre, por shpresojmë se të tjerëve, përmes këtyre faqeve, ua kemi bërë sadopak të qartë rrëmujat e sotme botërore.

Me ndikimin humanist që ka prekur praktikisht të gjitha pozitat pushtetmbajtëse, qofshin fetare, qofshin sekulare, po vjen me të shpejtë edhe koha kur struktura mbi të cilin po mbahen në këmbë dëshmitë e pretenduara të evolucionit do të zëvendësohet tërësisht nëpërmjet një dekret qeveritar. Që tash, dëshmitë kundër evolucionit dhe mekanizmave të tij kanë marrë dhenë. Mbesim me shpresë se Darwinizmi, si një nga momentet më të turpshme të shkencës, do të varroset përfundimisht dhe të harrohet njëherë e përgjithmonë.

Darwini i ri do jetë një martesë interesi mes shkencës dhe religjionit, e cila pastaj do të pjellë fatalitet për të dyja palët. Qysh sot shohim plotë dëshmi të këtij bashkimi në politikë nga mbetjet e lirisë së shoqërisë Perëndimore; futja e Komunizmit nga jashtë dhe mirëpritja e humanizmit sekular nga brenda.

Demokracia ka qenë një iluzion prej kohësh, kurse realiteti tregon se, siç ishte edhe në të kaluarën, njerëzit përherë do të jenë nën njëfarë pushteti totalitar. Historikisht, leksioni është i qartë, nën pushtetin e njeriut ka pasur gjithherë rënie të prosperitetit dhe rritje të papunësisë; zgjidhja socialiste në të kaluarën konsistonte në eliminimin e tepricave të populacionit përmes gijotinës, dhomave të gazit, dhe kampeve të punëtorëve. Në anën tjetër, popujt nën pushtetin e njëmendët të Zotit kanë prosperuar pa këto tmerre, kurse Perandoria e vjetër Britanike dhe Amerika e Veriut, së paku deri para një dekade, ishin shembuj klasik të kësaj. Kjo pra është një zgjedhje që troket në intelektin e çdo individi, një zgjedhje e vjetër sa edhe vetë njerëzimi: ose nën pushtetin e elitës së korruptuar humaniste, ose nën pushtetin e Krijuesit të gjithëdijshëm dhe të pakorruptueshëm./mburoja