Doktrina e Trinitetit dhe Trillimet e Palit

Senad Maku

Një ditë Palit, duke udhëtuar për në Damask, në rrugë i shndriti një dritë prej qiellit, ndërsa ai u rrëzua për tokë dhe dëgjoi një zë që i tha: “Saul, Saul, pse po më salvon?” Ai e pyeti: “Kush je ti, zotëri?” E ai i tha: “Unë jam Jezusi që ti e salvon…! Pastaj Pauli u mbush me shpirtin e shenjtë dhe filloi prej atij momenti që ta predikonte fenë e Jezusit dhe kështu nuk i keqtrajtoi më ndjekësit e Jezusit.

Kjo ishte mënyra e vetme, sipas së cilës, kinse, Palit iu dëftua Jezusi dhe filloi ta pasonte atë; përkatësisht ishte mënyra e vetme që ta shtrembërojë fenë e Jez­usit/ Isait a.s. dhe ta fitonte besimin e atyre që e ndjekin atë.
Historinë e Palit dhe paraqitjen e Jezusit para tij në formë drite e përsh­kr­u­a­j­në edhe Veprat e apostujve. Këtu vërejmë një kontradiktë të madhe që na mbjell dyshim nëse kjo ngjarje është e vërtetë apo jo, sipas Biblës, ku thohet në Veprat e apostujve 9:3-4,7:
“Por ndodhi që, ndërsa po udhëtonte dhe po i afrohej Damaskut, befas rreth tij vetëtiu një dritë nga qielli. Dhe, si u rrëzua përtokë, dëgjoi një zë që i thoshte: “Saul, Saul, përse më përndjek?”… Dhe njerëzit që udhëtonin me të ndaluan të habitur, sepse dëgjonin tingullin e zërit, por nuk shikonin njeri”.
Shih po ashtu në të njëjtin libër, Veprat e apostujve 22:6-9:
“Dhe më ndodhi që kur isha duke udhëtuar dhe po i afrohesha Damaskut, aty nga mesi i ditës, papritmas një dritë e madhe nga qielli vetëtiu rreth meje. Dhe unë ra­shë përdhe dhe dëgjova një zë që po më thoshte: “Saul, Saul, përse më përndjek?” Dhe unë u përgjigja: “Kush je ti, o Zot?” Edhe ai më tha: “Unë jam Jezus Nazareasi, të cilin ti e përndjek”. Edhe ata që ishin me mua e panë dritën dhe u trembën, por nuk dëgjuan zërin e atij që më fliste”.

Këtu shihet qartë mospërputhja ndërmjet fjalëve të të njëjtit libër. A mund të jemi të sigurt se burimi i këtyre rrëfimeve kontradiktore është Zoti? Natyrisht, se jo. Në kapitullin e 9, vargu 7, thuhet se njerëzit që udhëtuan me Palin e dëgjuan zërin, por nuk panë asnjë njeri, kurse në kapitullin e 22-të, vargu 9, tregohet e ku­ndërta e kësaj, ata e panë dritën e personit me të cilin fliste Pali, por nuk dëgj­u­an asnjë zë. Kjo histori na lë në dyshim nëse ishte apo nuk ishte e vërtetë. Për­ki­t­azi me këtë ngjarje ish-prifti Anselm Tormedi[1] i shek. XIV, thotë se ky tregim lidhur me Palin është një gënjeshtër, një trillim.[2]

Mirëpo çfarë ishte në realitet kjo dritë që e pa Pali. A ishte ajo një vegim i rremë i Jezusit? A mund të ishte ajo një dritë prej ndonjë demoni ose fryme të Satanait. Meqë Jezusi profetizoi se kush thotë se më ka parë në shkretëtirë mos u besoni (Pra, në qoftë se ju thonë: “Ja, (Jezusi) është në shkretëtirë”, mos shkoni atje: “Ja, (Jezusi) është në dhomat e fshehta”, mos u besoni”. (Mateu 24:26)), atëherë kush ishte ai që e mashtroi Palin. Sipas Palit, Satanai shndërrohet dhe në engjëll drite:
“Të tillë apostuj të rremë, janë punëtorë hileqarë, që shndërrohen në apostuj të Krishtit. Dhe nuk është për t`u çuditur, sepse Satanai vetë shndërrohet në engjëll drite”. (2 Korintasve 11:13-14)

Nga e dinte Pali se engjëlli i satanait shndërrohej në engjëll drite? Pali deklaron se ai dinte edhe se Jezusi ishte ngritur në të tretin qiell, por një engjëll i Satanait i binte me grushte për të mos e treguar të vërtetën.
“Unë njoh një njeri në Krishtin, i cili, para katërmbëdhjetë vjetësh (a ishte në trup, a ishte jashtë trupit, nuk e di; Perëndia e di), u rrëmbye gjer në të tretin qiell. Dhe e di se ai njeri (a me trupin ose pa trupin, nuk e di, Perëndia e di), u rrëmbye në parajsë dhe dëgjoi fjalë të patregueshme, që nuk është e lejuar të thuhen nga njeri. Për atë njeri unë do të krenohem, por nuk do të krenohem për veten time, veç se për dobësitë e mia. Edhe sikur të doja të krenohesha, nuk do të isha i marrë, sepse do të flisja të vërtetën; por nuk e bëj këtë, se mos ndonjë më çmon më tepër nga ajo që më sheh, a më tepër nga ajo që dëgjon nga unë. Dhe, që të mos më rritet mendja për shkak të jashtëzakonshmërisë së zbulesave, m’u dha një gjemb në mish, një engjëll i Satanit, për të më rënë me grushte, që të mos mbahem me të madh..”. (2 Korintasve 12:2-7)
Për kë thoshte Pali “Për atë njeri unë do të krenohem”.!? “Krenohemi në Krishtin Jezus pa besuar në mish”. (Filipianëve 3:2-3) Pse thoshte Pali “m’u dha një gjemb në mish, një engjëll i Satanit, për të më rënë me grushte”
Sepse në vegimin e tij, që e pa në shkretëtirë, iu tha nga drita “është e rëndë për ty të godasësh me shqelm kundër gjembave”. (Veprat e apostujve 9:6)
“Por ndodhi që, ndërsa po udhëtonte dhe po i afrohej Damaskut, befas rreth tij vetëtiu një dritë nga qielli. Dhe, si u rrëzua përtokë, dëgjoi një zë që i thoshte: “Saul, Saul, përse më përndjek?“. Dhe ai tha: “Kush je, Zot?“. Dhe Zoti tha: “Unë jam Jezusi, që ti e përndjek; është e rëndë për ty të godasësh me shqelm kundër gjem­b­ave“… Dhe njerëzit që udhëtonin me të ndaluan të habitur, sepse dëgjonin tingullin e zërit, por nuk shikonin njeri”. (Veprat e apostujve 9:3-7)[3]

Kjo histori përmban edhe kundërthënien të tjera. Përderisa tek kapitulli i 29 i Veprave të apostujve është thënë se Pali i mori udhëzimet për misionin e tij te johebrenjtë nga Jezusi gjatë vizionit, kurse te kapitulli i 22-të i Veprave të apo­s­t­ujve thuhet se pas vizionit Pali shkoi në Damask, u kthye në Jerusalem dhe ve­t­ëm atëherë i pranoi instruksionet për misionin e tij. Gjithashtu, një kundërthënie tjetër gjendet se te Letrat e galatasve, ku Pali pohon se ai nuk u kthye direkt në Jerusalem nga Damasku (siç është pohuar te Veprat, 22) por priti për tre vjet të plotë para se ta bënte këtë.[4] Pra, Pali pohon se, pas konvertimit të tij rrugës për në Damask, nuk ka shkuar në Jerusalem për të parë ata që ishin apostuj para tij (Galatasve 1:16-17), ndërkohë që në librin e Veprave thuhet se ikja në Jerusalem ishte gjëja e parë që ai bëri pasi e la Damaskun (Veprat 9:26).[5]
Në Veprat e apostujve (23:6), Pali thotë se ishte farise bir fariseu. A thua, Jez­u­si zgjodhi një farise për t’ia dhënë vizionin e tij, kurse në Ungjillin e Mateut (23:15) për Jezusin farisenjtë ishin hipokritë, fëmijët e ferrit?!!

Kështu, Pali filloi t’i shtonte gënjeshtrat e veta dhe filloi që të shkruante un­gjij të ndryshëm dhe, me gënjeshtrat e tij, filloi ta ndryshonte ligjin e Jezusit/ Isait a.s. Shtrohet pyetja: Cili është themeluesi i fesë së re të cilën sot e njohim si krishterizëm?
Historiani i madh H. J. Wells[6] jep përgjigje në këtë pyetje dhe thotë:
“Shën Pali, personit të cilit i takojnë meritat më të mëdha për përhapjen e krishterizmit të ri, nuk e ka parë kurrë Jezusin/Isanë a.s., as e ka dëgjuar atë që ai ua ka thënë njerëzve. Emri i tij i vërtetë është Saul i cili në fillim ishte njëri ndër kundërshtarët dhe dëbuesi i një numri të nxënësve të Jezusit/Isait a.s. Në mënyrë të papritur e ka pranuar krishterizmin dhe ka ndërruar emrin e tij prej Sauli në Paul… Pali e ka njohur mirë filozofinë e grekëve të vjetër, të cilën e ka paraqitur shkolla aleksandrike, ka arritur që frytet e saja t’i përfshijë në krishterizëm me nd­i­hmën e të cilit ajo ka kaluar prej formës njëboshtore në trinitet. Me të është për­puthur një numër i madh i atyre që kanë besuar në shumë zota. Disa nga ithtarët e Palit kanë pasur sukses që të futen në kishë dhe ashtu të kenë ndikim në for­mi­min e vetëdijes krishtere. Në atë mënyrë ka pasuar bashkimi i qëndrimeve filo­z­o­fike të vjetra dhe të krishterimit të ri”.[7]

Shën Pali, i cili ishte me gjenezë nga Tarsusi, ishte i edukuar në lëvizjen fari­site dhe, po ashtu, ishte një hebre i rritur në një mes, ku ndikim të madh kishin helenizmi dhe fetë mistere, si feja mistere në Tarsus me kultet Sandan, Mithra dhe bashkëshorti i hyjneshës Cybele, Attis. Ky i fundit në Egjipt dhe në Azinë e Mesme adhurohet si Osiris, Tammuz, Dumuz ose Adonis. Prej doktrinave të tjera edhe kulti Kyrios zë vend të rëndësishëm në doktrinën e Shën Palit.[8] Pali ishte njohës i mirë i kulturës pagane. Ai duke e komentuar mesazhin e Jezusit në bazë të kulturës helene, feve mistere, feve gnostike dhe fesë hebraike, ka vënë themelet e krishterizmit të sotëm.[9]

Pali thoshte se Zoti është një, por se i ka tri atribute. Fenë e shkruante me anë të filozofisë së Platonit. Thelbi i filozofisë së Platonit ishte:
– Zoti – Krijuesi i padukshëm,
– Logosi (logjika), ndihmësi dhe zëvendësi i dukshëm i Zotit,
– Gjithësia që shihet dhe njihet.
Edhe Pali e organizoi fenë kështu:
– Zoti
– I biri, Jezusi
– Shpirti i shenjtë
Kështu u fut në krishterizëm besimi trinist, apo doktrina e trinitetit.[10]

Filozofia platonike është mbështetur në këtë abstraksion metafizik, ashtu që tri principet origjinale janë prezantuar në sistemin platonik në tre zota të uni­fi­ku­ar mes vetes prej një gjenerate misterioze dhe veçanërisht Logosi është konsideruar në karakterin e të birit, Atit dhe Krijuesit e Sunduesit të botës. Me kalimin e ko­hës, identifikimi arbitrar i “Krishtit” me “Logosin” e Platonit u shkrinë në një dhe kështu lindi “doktrina trinitare”, e cila, më në fund, u kurorëzua me orto­d­o­k­s­izmin kishter.[11]
Studiuesi T.W. Doane, në veprën e tij: “Bible Myths and Their Parallels in Oth­er Religions”, shprehet: “Vepra e Platonit u studiua gjerë e gjatë nga etërit e kishës[12], një prej të cilëve, me një entuziazëm të papërshkrueshëm, njohu te mës­uesi i madh edukatorin, i cili, me kalimin e kohës, ishte i destinuar për t’i drejtuar të pafetë te Krishti, ashtu siç bëri Moisiu me hebrenjtë”.[13]

Pali filloi ta çrrënjoste pak nga pak fenë e pastër të Isait a.s. / Jezusit, duke u bë­rë ky një nga themeluesit e krishterizmit. Madje, Majkëll Hartit në veprën “100 njerëzit më me ndikim në histori”, e radhit atë në vendin e gjashtë, duke thë­në: “Nuk ekziston individ tjetër që ka luajtur rol aq të madh në përhapjen e kri­sh­terizmit… Në të vërtetë, ndikimi i ideve të tij është aq i fortë, sa disa gjurmues thonë se Pali, e jo Krishti, duhet të konsiderohet si themelues i religjionit të kri­sh­terë”.[14]

Për ata që i mbeten besnikë fesë së Jezusit/ Isait a.s. (hebraiko-krishterët), Pali ishte tradhtar; dokumentet hebraiko-krishtere e konsiderojnë si “armik”, duke e pa­d­itur për shkak të “dyfytyrësisë taktike”.[15] Pali ishte ai që e vuri themelin e fesë krishtere, filloi ta predikonte një ungjill të ri, të shkruar nga dora e tij, dhe duke u larguar nga mësimet e Jezusit/ Isait a.s. Kjo paraqitet në letrat e tij, siç janë: letra e parë e Palit dërguar korintasve dhe letra e dytë e Palit dërguar romakëve, ku tho­të:
“Sipas hirit të Perëndisë që më është dhënë, si arkitekt i ditur, unë kam hedhur themelin dhe një tjetër ndërton mbi të; por secili të ketë kujdes se si ndërton mbi të” (1 Korintasve 3:10)
“Ditën në të cilën Perëndia do të gjykojë të fshehtat e njerëzve me anë të Jezu Krishtit, sipas ungjillit tim”. (Romakëve 2:16)[16] Gjithashtu, në letrat e Palit, të shkruara dhe të përmbledhura në Dhiatën e Re, tregohet se si Pali u bë dinak, si përdori dredhi. Bie fjala, tek 2 korintasve 12:16 tregohen fjalët e Palit: “Ashtu qoftë! Unë nuk u bëra barrë për ju; megjithatë duke qenë dinak ju zura me dredhi”. Atëherë, mund të pyesim se çfarë njeriu dinak dhe përtac e paska frymëzuar Perë­n­dia për ta shkruar Librin Shenjtë!?

Duke e pasur parasysh faktin se Pali, apo ungjilli i tij, binte ndesh me ungj­ijtë e tjerë, sepse ai dëshironte që ungjilli i tij të mbretëronte mbi ta ndaj, për t’i plotësuar qëllimet e tij, ai t’i mallkonte të gjithë ata që e kundërshtonin, bile do të dilte edhe kundër engjëllit. Ai do ta konsideronte të mallkuar këdo që nuk i për­m­bahej ungjillit të tij.
Këtë e vërtetojnë letrat e Palit dërguar galatasve, ku thoshte:
“Por, edhe sikur ne ose një engjëll i qiellit t’ju predikonte një ungjill të ndryshëm nga ai që ju kemi predikuar, qoftë i mallkuar. Ashtu si e thamë më përpara, po e them përsëri: Në qoftë se dikush ju predikon një ungjill tjetër nga ai që keni marrë, qo­ftë i mallkuar”. (Galatasve 1:8-9)

Kjo vinte nga fakti se Pali ishte xheloz dhe se në atë kohë, përveç ungjillit të tij, kishte dhe ungjij nga apostujt e vërtetë të Jezusit, të cilët Pali i konsideronte si të pasaktë.
“Çuditem që kaluat kaq shpejt nga ai që ju thirri ju me anë të hirit të Krishtit, në një ungjill tjetër, i cili nuk është tjetër; por ka disa njerëz që ju turbullojnë dhe që duan ta shtrembërojnë ungjillin e Krishtit.” (Galatasve 1:6-7)
Kështu, Pali i këshilloi pasuesit e tij që të mos i ndjekin mësimet e të tjerëve, por vetëm të tijin, duke u thënë:
“Pali, apostulli i Jezu Krishtit … Ashtu si të nxita kur u nisa për në Maqedoni, qëndro në Efes për t’u urdhëruar disave të mos mësojnë doktrina të tjera”. (1 Tim­o­t­e­ut 1:1,3)
Ndërkaq, kundër Palit flet edhe Pjetri, në mënyrë indirekte, duke thënë:
“Por ka pasur edhe profetë të rremë midis popullit, ashtu si do të ketë midis jush mësues të rremë, të cilët do të fusin fshehurazi herezi shkatërruese dhe, duke mohuar Zo­t­ë­rinë që i bleu ata, do të tërheqin mbi vete një shkatërrim të shpejtë. Dhe shumë vetë do të ndjekin doktrina shkatërruese të tyre dhe për shkak të tyre udha e së vërtetës do të shahet”. (Letra e dytë, Pjeter 1:20-21)
Ndërkohë Pali me Pjetrin nuk e kishin ungjillin unik për të gjithë njerëzit, sepse vetë Pali tha: “Madje, duke parë se mua m’u besua ungjilli për të parrethprerët, sikurse Pjetrit ai për të rrethprerët”. (Galatasve 2:7)

Nëse e analizojmë te Mateu 24:1-22 do të vërejmë një profeci të Jezusit për Palin. Në citatet e këtij un­gj­illi, në këtë pjesë të profecisë, Jezusi flet për shkatërrimin e tempullit në Jerusalem: “Në të vërtetë po ju them se këtu nuk do të mbetet asnjë gur mbi gur që nuk do të rrënohet”. (Mateu 24:2)
“Ndërsa, kur dishepujt e tij e pyetën se ku do të ndodhte kjo, ai u tregoi si shenjë paraprirëse të saj. “Ruhuni se mos ju mashtron ndokush! Sepse shumë do të vijnë në emrin tim, duke thënë: “Unë jam Krishti” dhe do të mashtrojnë shumë njerëz”. (Mateu 24:4-5)

Sipas Jezusit, këto do të ishin shenjat e para të prishjes së Tempullit. Kush erdhi me emrin e Jezusit dhe pretendoi se e pa Jezusin para prishjes së tempullit nga romakët në vitin 73. Askush tjetër përveç Palit. Ai pretendoi se ungjillin e tij e kishte marrë nga Jezusi ndërkohë që ai vetëm e kishte parë një dritë që i foli për përndjekjen dhe jo për ungjillin. Ndërsa Pali tha: “Tani, o vëllezër, po ju vë në dijeni se ungjilli që është shpallur nga unë, nuk është sipas njeriut, sepse unë nuk e kam marrë as e kam mësuar nga ndonjë njeri, por e kam marrë nëpërmjet një zbulese nga Jezu Krishti”. (Galatasve 1:11-12)
Jezusi u ndal prapë te këta mashtrues të cilët do të ishin rreziku kredencial i mësimeve të tij. Ai profetizoi se si do të quhen dhe çfarë do të bëjnë këta profetë dhe krishtër të rremë: “…në qoftë se dikush do t’ju thotë: “Ja, Krishti është këtu”, ose “është atje”, mos i besoni. Sepse do të dalin krishtër të rremë dhe profetë të rremë, dhe do të bëjnë shenja të mëdha dhe mrekulli të tilla aq sa t’i mashtrojnë, po të ishte e mundur, edhe të zgjedhurit. Ja, unë ju paralajmërova. Pra, në qoftë se ju thonë: “Ja, është në shkretëtirë”, mos shkoni atje: “Ja, është në dhomat e fshehta”, mos u besoni”. (Mateu 24:23-26)
Sipas verseteve biblike Jezusi i paralajmëroi njerëzit që të kenë kujdes dhe mos u besojnë njerëzve që do të thonë se e kanë parë atë në shkretëtirë. “Atëherë në qoftë se dikush do t’ju thotë: “Ja, Krishti është këtu”, ose “është atje”, mos i besoni..”. (Mateu 24:23)

Kush ishin profetët e rremë dhe mësuesit e rremë të dalë mbas Jezusit dhe para shkatërrimit të tempullit në vitin 73? Në Bibël përmenden disa profetë, të cilët nuk kishin shpallje hyjnore për t’u quajtur profetë. “Por në kishën e Antiokisë ishin profetë dhe mësues: Barnaba, Simeoni, i quajtur Niger, Luci nga Kireneas, Manaeni, që ishte rritur bashkë me Herodin tetrark, dhe Sauli (Pali)”. (Veprat 13:1)
Fjalët e Jezusit “do të dalin krishtër dhe profetë të rremë” mund të interpretohet dhe si një paralajmërim për ardhjen e antikrishtëve të vegjël. Kushdo që quhet krisht i rremë mund të emërtohet dhe si antikrisht i vogël, pasi antikrishti i madh do të paraqitet në kohën e ardhjes së dytë të Jezusit. Pikërisht një nga këto krishtër të rremë ishte dhe Pali sipas Gjonit. “Sepse në botë kanë dalë shumë mashtrues, të cilët nuk rrëfejnë se Jezu Krishti ka ardhur në mish (si njeri); ky është mashtruesi dhe antikrishti”. (1 Gjonit 1:7)
Pra, sipas Gjonit, ai që nuk thotë se Jezusi ka ardhur në mish (si njeri) është antikrishti. Këtë e përforcon dhe verseti tjetër.

“Shumë të dashur, mos i besoni çdo frymë, por i vini në provë frymërat për të ditur nëse janë nga Perëndia, sepse shumë profetë të rremë kanë dalë në botë. Nga kjo mund të njihni Frymën e Perëndisë: çdo frymë që rrëfen se Jezu Krishti ka ardhur në mish, është nga Perëndia. Dhe çdo frymë që nuk rrëfen se Jezu Krishti ka ardhur në mish, nuk është nga Perëndia; dhe kjo është fryma e antikrishtit që, siç e keni dëgjuar se vjen; dhe tashmë është në botë”. (1 Gjonit 4:1-3)
Pra, Gjoni në letrën e tij flet për ardhjen e profetëve të rremë dhe antikrishtëve, ndër të cilët ishte Pali “tashmë është në botë” (Shiko dhe Veprat 13:1) dhe se këtë e përforcon dhe verseti se “çdo frymë që nuk rrëfen se Jezu Krishti ka ardhur në mish, nuk është nga Perëndia; dhe kjo është fryma e antikrishtit” ose “kanë dalë shumë mashtrues, të cilët nuk rrëfejnë se Jezu Krishti ka ardhur në mish (si njeri); ky është mashtruesi dhe antikrishti”.

Kush ishte ai që deklaroi se Jezusi nuk ka ardhur në mish (si njeri)? Sigurisht ishte Pali në letrat e tij. “Ru­h­uni nga qentë, ruhuni nga punëtorët e këqij, ruhuni nga të prerët. Sepse rrethprerja e vërtetë jemi ne, që i shërbejmë Perëndisë në Frymë dhe që mburremi në Krishtin Jezus pa besuar në mish”. (Filipianëve 3:2-3) “Prandaj tash e tutje ne nuk njohim më askënd sipas mishit; po, edhe sikur ta kemi njohur Krishtin sipas mishit, nuk e njohim më ashtu”. (2 Korintasve 5:16)[17]

Duke e parë se Pali pretendonte se ishte i zgjedhur nga ana e Jezusit dhe se e pranonte shpallje, ai filloj të dërgonte letra nëpër vende të ndryshme me të cilat edhe e formonte doktrinën e fesë së ardhshme, gjegjësisht krishterizmit. Nga ai li­n­di ideja se Jezusi është kryqëzuar, është varrosur dhe është ngritur në qiell (1 Ko­r­intasve 15:3-4). Koncepti i mëvonshëm teologjik i trinitetit krishterë tërësisht do të bazohet në mendimet dhe në fjalët e Palit.[18]

Dr. Annold Meyer, profesor i teologjisë në Universitetin e Cyrihut, thotë: “Nëse me krishterim nënkuptojmë besimin në Krishtin, si bir qiellor i Zotit, i cili nuk i ka takuar njerëzimit të kësaj bote, por i cili ka jetuar i barabartë dhe në lavdi me Zotin, i cili ka zbritur nga qielli në tokë, i cili ka hyrë në njerëzoren dhe e ka marrë formën e njeriut, përmes virgjëreshës Mari, që të mund të heqë (t’i shpaguajë) mëkatet njerëzore përmes gjakut të tij në kryq, i cili pastaj është zgjuar nga vdekja dhe është ngritur në të djathtë të Zotit, si zotërues i popullit të vet, i cili në të ka besuar, i cili i dëgjon lutjet e tyre, i mbron dhe i udhëheq; i cili, me­gjithatë, banon dhe vepron personalisht në secilin prej tyre; i cili do të vijë përsëri me retë e qiellit që t’i gjykojë botës; i cili do t’i rrëzojë të gjithë armiqtë e Zotit dhe i cili popullin e tij do ta marrë me vete në shtëpinë e dritës qiellore, ashtu që ata të mund të bëhen si trupi i tij i popullarizuar – nëse ky është krishterimi, atë­h­erë krishterimin e tillë e ka themeluar Pali i shenjtë, e jo Zoti ynë”. [19]

…………………………………………..
[1] Anselm Tormedi ka lindur në një familje të krishterë në Spanjë, në qytetin Palma de Majorka, nga fundi i shekullit XIV. Pas shkollimit shumëvjeçar dhe veprimtarisë së tij si klerik, në vitin 1420 e përqafoi isl­a­min. Pasi e pranoi fenë islame, e ndërroi emrin dhe u quajt Abdullah et-Terxhumani. Ai shkroi veprën e tij të njohur “Tuhfetul-erib fir-reddi ala ehlis-salib”, ku flet, për jetën dhe rrugën e vet në islam, kurse më tutje, në mënyrë kritike, e shqyrton konceptin mbi krishterizmin. Para gjashtë shekujsh kjo ngjarje bëri bujë të madhe, sepse Kisha atëkohë ishte në kulmin e fuqisë dhe të inkuizicionit të saj. Për fat të mirë këtë vepër të këtij ish-kleriku, e kemi të përkthyer edhe në gjuhën shqipe, të titulluar si “Rruga e Priftit në Islam”, të cilën nga gjuha boshnjake e përktheu Shaqir Ismaili, botuar nga shtëpia botuese El-Kelimeh, Novi Pazar, 2006. (biografi e marrë nga libri i tij “Rruga e Priftit në Islam”, fq. 5).
[2] Për më tepër lidhur me këtë ngjarje shih: Abdullah et-Terxhuman, “Rruga e Priftit në Islam”, Novi Pazar, 2006, fq. 57-58.
[3] Për më tepër, lidhur me këtë ngjarje, shih artikullin “A u kryqëzua Jezusi”, të autorit Xhemis Stafa, i cili gjindet tek webfaqja www.bibladhekurani.com. Artikulli është pjesë e librit të tij të pabotuar me titull “Islami, krishterimi dhe thirrja sataniste”.
[4] Halil Ibrahimi, “Islami dhe krishterimi”, Prishtinë, 2005, fq. 94-95.
[5] Bart D. Ehrman, “Të keqcitosh Jezusin-Si dhe përse u ndryshua Bibla”, “Erasmus”, Tiranë, 2007, fq. 32.
[6] Herbert George Wells, ka lindur në Bromley, në Kent të Anglisë, ndërsa vdiq më 13 gusht 1946 në Lo­n­dër. Me profesion ishte historian, sociolog, novelist. Ndër veprat e tij veçojmë: The War of the Worlds (1898); The Food of the Gods (1904); The Stolen Bacillus (1895); The Plattner Story (1897); Tales of Space and Time (1899), etj. – Sipas: “Wells, H(erbert) G(eorge).” Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Brit­a­nnica 2007 Ultimate Reference Suite. DVD.
[7] Muhamed Gazali, ‘Islam ili Kršćanstvo izazov vremena”, Sarajevo, 2005, fq. 11-12, shih edhe: Muhamed Kutub, “Bota në fokusin Islam”, Tiranë, 2006, fq. 15.
[8] Më gjerësisht, lidhur me konceptin teologjik të Palit, shih Sinasi Gyndyz, “Pavlus Hiristiyanligin Mimari”, Ankara Okulu, Ankara, 2001, fq. 95-97; “Rastežot na Ideite”, grup autorësh, Kultura, Shkup, 1995, fq. 69-71; Butmann, R., “Theology of the New Testament”, Londër, 1952, fq. 133; Machen, J. G., “The Or­i­gin of Paul’s Religion”, The Macmillan Company, New York, 1923, fq. 56, sipas Qani Nesimi, “Ort­o­k­sizmi te shqiptarët”, fq. 27-28.
[9] Qani Nesimi, “Ortoksizmi te shqiptarët”, fq. 29.
[10] Osman Nuri Topbash, “Vargu i profetëve -3”, fq. 211-212, po ashtu shih “Feja e krishterë dhe qytetërimi perëndimor”, Dr. Qazim Qazimi, “Dituria Islame”, nr. 178, Maj 2005, Revistë mujore që e boton Ba­shkësia Islame e Kosovës, Prishtinë, fq. 25.
[11] Hajrudin Muja, “Krishterimi Paulian”, shiko në: www.zeriislam.com dhe www.bibladhekurani.com.
[12] Etërit e kishës- personalitete të shquara të krishterizmit të hershëm, autorë shkrimesh të shumta apo­l­o­gj­i­s­t­ike (shekulli II- fillimi i shek. III), antiheretikë, komentues, historianë etj. të së ashtuquajturës literaturë e të shenjtëve (shekujt II-VIII), të emërtuar patristikë. Ortodoksia njeh si “etër të kishës” vetëm Athanasin e Aleksandrisë, Vasilin e Madh, Grigori Niskon, Grigori Nazianskun, Joan Zllatoustin e të tjerë, ndërsa ki­sha katolike njeh edhe të kanonizuarit – Klimentin e Aleksandrisë, Origenin, Jeronimin, Stridonskun, Am­vrosi Mediolanskun, Augustinin, Martin Turskin dhe Gregorin e Madh. Dogma e “etërve të kishës” është formuar, nga njëra anë, në luftë me paganizmin dhe judaizmin, kurse, nga ana tjetër – me herezitë e krishtera: agnosticizmin, arianizmin, etj. (Halit Muharremi, “Fjalori i teologjisë”, Tiranë, 2006, fq. 84.)
[13] T.W.Doane, “Bible Myths and Their Parallels in Other Religions”, (pa vit dhe vend botimi), fq. 375-376.
[14] Majkëll Hart, “100 njerëz më me ndikim në histori”, Shkup, 2000, fq. 34-35.
[15] Dr. Maurice Bucaille, “Bibla, Kur’ani dhe shkenca”, Gjakovë (pa vit botimi), fq. 71.
[16] Kështu Heinz Zahrnt thotë se “Pali ishte korruptuesi i Ungjillit të Jezusit”; Johanes Lehman, “The Jesus Report”, fq. 126, sipas Misha’al Ibn Abdullah, “What did Jesus really say?”, USA, 2001, fq. 188.
[17] Për më tepër në lidhje me këtë analizë shiko artikullin “A u kryqëzua Jezusi”, të autorit Xhemis Stafa, i cili gjendet tek webfaqja www.bibladhekurani.com
[18] “Rastezhot na Ideite”, Grup autorësh, Kultura, Shkup, 1995, fq. 69-71; Sinasi Gunduz, “Din ve Inanç Sozlugu”, Vadi, Ankara, 1998, fq. 302-303, sipas Qani Nesimi, „Ortoksizmi te shqiptarët”, fq. 27.
[19] “Jesus or Paul”, fq. 122, sipas “Ungjilli sipas Barnabes”, përktheu Avdi Berisha, (shih shtojcën e librit), fq. 179.

Postuar nga Bibla dhe Kurani July 02 2013