Pyetja:
Cili është historiku i haxhit?
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Haxhi, shtylla e pestë e Islamit
Një nga gjërat për të cilat ekziston konsensusi i dijetarëve në mesin e të gjithë muslimanëve, të lashtë dhe të sotëm, të kaluar dhe të sotëm, është se Haxhi ose pelegrinazhi në Shtëpinë e Shenjtë të Allahut është një nga pesë shtyllat e Islamit, siç dëshmohet në el-Sahihajn nga hadithi i Ibn Omerit (Allahu qoftë i kënaqur me të dy) dhe të tjerë. Dihet mirë se haxhi, sikurse ibadetet e tjera, përfshin veprime të veçanta dhe secila prej këtyre veprimeve duhet të bëhet në mënyrën e përcaktuar, siç është hyrja në ihram nga mikat, tavaf, sa’i ndërmjet el-Safa dhe el- Mervah, qëndrimi në Arafah, qëndrimi natën në Muzdelife, gjuajtja me gurë e Xhemaratit, therja e kurbanit dhe veprimet e tjera të njohura të Haxhit. Të gjitha këto veprime duhet të bëhen në përputhje me mësimet e Profetit ﷺ. Ka shumë hadithe që përshkruajnë haxhin e Profetit ﷺ këto janë përmbledhur nga Imam Ibn el-Kajimi në Zad el-Ma’ad dhe nga el-Hafidh Ibn Kethiri në librin e tij el-Bidaje ue’l-Nihaje; këta dijetarë kanë shpjeguar edhe vendimet e nxjerra nga këto hadithe. Muslimani duhet t’i kushtojë vëmendje mësimit të këtyre rregullave dhe veprimit sipas tyre.
Qëllimi i haxhit
Duhet të kujtojmë se qëllimi themelor i veprimeve të haxhit është vendosja e përmendjes së Allahut, siç thotë Allahu: “E kur të derdheni (hiqeni) prej Arafatit, përmendeni Allahun në vend të shenjtë (Muzdelife), përmendeni Atë ashtu si u ka udhëzuar Ai, sepse më parë ishit të humbur. Pastaj zdirgjuni andej kah zdirgjen njerëzit, kërkoni Allahut falje, se Allahu fal e është mëshirues. E kur t’i kryeni detyrat tuaja, përmendeni Allahun sikurse i përkujtoni prindërit tuaj, bile përmendeni edhe më fortë. Ka disa prej njerëzve që thonë: “Zoti ynë, na jep Ti neve në këtë botë“! Për të nuk ka asgjë në botën tjetër. E, ka prej tyre asish që thotë: “Zoti ynë na jep të mira në këtë jetë, të mira edhe në botën tjetër dhe na ruaj prej dënimit me zjarr”! Të tillët e kanë shpërblimin nga ajo që e fituan. Allahu është i shpejtë në llogari. Allahun përmendeni në ditët e caktuara (në ditët e bajramit). Kush ngutet (të largohet prej Mines) për dy ditë, nuk bën mëkat, po edhe ai që e shtyen (edhe për një ditë) nuk bënë mëkat, këto rregulla janë për atë që don të jetë i përpiktë. Pra, kini kujdes Allahun dhe dijeni se ju te Ai tuboheni.” (Bekare: 198–203) Aishja (Allahu qoftë i kënaqur prej saj) tha: “Tavafi rreth shtëpisë dhe sa’i ndërmjet el-Safa dhe el-Merva dhe gurëzimi i xhematit ishin urdhëruar vetëm që të vendoset përmendja e Allahut.” [1]
Pra, muslimani i nderon ritualet e haxhit sepse Allahu e ka urdhëruar që t’i nderojë ato, siç thotë Allahu: “E kush madhëron dispozitat e Allahut, ajo është shenjë e devotshmërisë së zemrave.” (Haxh: 32)
Transmetohet se Omer ibnul Hattabi (Allahu qoftë i kënaqur me të) e puthi Gurin e Zi dhe tha: “Sikur të mos e kisha parë të Dërguarin e Allahut ﷺ duke të puthur, nuk do të të kisha puthur.” [2]
Veprimet e haxhit
Ibn el-Xheuzi ka thënë duke diskutuar dhe shpjeguar veprimet e haxhit: “Sfondi i këtyre ritualeve nuk është më i pranishëm, por vendimet mbeten në fuqi. Këto rituale mund të jenë konfuze për disa që i shohin dhe nuk i dinë arsyet e tyre, kështu që ata mund të thonë: “Kjo nuk ka kuptim.” Unë i kam shpjeguar arsyet e tyre për sa i përket raporteve të transmetuara, tani do të shpjegoj për ju kuptimet pas tyre. Vini re se baza e ibadeteve është diçka racionale dhe e kuptueshme, që është nënshtrimi i robit ndaj Zotit të tij dhe bindja ndaj Tij. Namazi përfshin përuljen dhe nënshtrimin, çka nënkuptohet me fjalën ibadet (adhurim). Zekati përfshin mirësinë dhe ndihmën ndaj të varfërve, kështu që kuptimi i tij është i qartë. Agjërimi do të thotë të shtypësh dëshirat e vetvetes në mënyrë që ai të jetë i bindur ndaj Atij të cilit i shërben. Të nderosh shtëpinë dhe të shkosh atje dhe të vendosësh një vend të shenjtë (Haram) rreth saj janë vepra nderimi. Arritja atje i çrregullt dhe i çrregullt është si një rob që i drejtohet Zotit të tij me përulësi dhe nënshtrim, dhe kjo është e qartë. Njeriu ndihet i qetë duke kryer ritualet që i kupton dhe që e motivojnë t’i kryejë ato, por për të arritur nënshtrimin e plotë ka disa rituale që një person mund të mos i kuptojë, kështu që ai nuk do të jetë i qetë dhe nuk do t’i kuptojë ato. Në këtë rast motivi i vetëm është respektimi i urdhrave të Allahut. Kjo është një formë më e madhe përulësie dhe nënshtrimi.”
Historia e haxhit
Nëse kjo kuptohet, atëherë një pjesë e madhe e historisë së veprimeve të haxhit para të Dërguarit të Allahut ﷺ nuk është e njohur për ne. Në këtë rast, nuk ka rëndësi nëse nuk e dimë. Dhe ka disa gjëra në lidhje me historinë e të cilave tregohen disa indikacione në disa tekste; do të përmendim disa prej tyre këtu: Kur u urdhërua haxhi? Kur filloi haxhi? Allahu thotë: “Dhe shpalli njerëzve haxhin. Ata do të vijnë tek ju në këmbë dhe mbi çdo deve të dobët, do të vijnë nga çdo autostradë e thellë dhe e largët (e gjerë) malore (për të kryer haxhin).” (Haxh: 27)
Ibn Kethiri në komentimin e këtij ajeti (3/221) thotë: “Kjo do të thotë: Shpall Haxhin (o Ibrahim) njerëzve, duke i thirrur ata që të vijnë në haxhi në këtë Shtëpi, të cilën të kemi urdhëruar ta ndërtosh. U përmend se ai tha: “O Zot, si mund t’ua shpall atë njerëzve kur zëri im nuk arrin tek ata?” Ai tha: “Thirrni dhe Ne do t’jua përcjellim”. Kështu ai qëndroi në mekamin (stacionin) e tij – ose u tha, në shkëmb, ose në el-Safa, ose në Ebu Kubejs (një mal) – dhe tha: “O ju njerëz, Zoti juaj ka marrë një shtëpi, prandaj ejani tek ajo në pelegrinazh.” Dhe thuhej se malet u ulën në mënyrë që zëri i tij të arrinte në të gjitha anët e tokës, dhe ata që ishin ende në mitër ose në ijët e burrave dëgjuan gjithashtu, dhe gjithçka që e dëgjonin, qytetet, kampet e nomadëve, pemët dhe të gjithë të cilin Allahu e ka caktuar që të kryejë haxhin derisa Dita e Kijametit të përgjigjet, (duke thënë) Lebbejk Allahumma labbejk (Ja ku jam, o Allah, ja ku jam.) Kjo është përmbledhja e asaj që është transmetuar nga Ibën Abbasi, Muxhahidi, Ikrime, Seid ibn Xhubejri dhe të tjerë nga selefët. Allahu e di më së miri.” Ibn el-Xhevzi, në librin e tij Muthir el-Azm el-Sakin (1/354) ka transmetuar diçka të ngjashme, por më shkurt, dhe ia atribuon atë transmetuesve të Sires. Kjo ka të bëjë me historinë e urdhërimit të haxhit para dërgimit të Pejgamberit ﷺ.
Në lidhje me urdhërimin e haxhit në Islam, ka disa dallime të mendimeve dijetare lidhur me këtë. Thuhej se ishte urdhëruar në vitin 6 hixhri, ose në vitin 7 hixhri, ose në vitin 9 hixhri, ose në vitin 10 hixhri. Imam Ibn Kajjimi ishte i sigurt se ishte urdhëruar në vitin 9 ose 10 hixhri. Ai ka thënë në : “Nuk ka dyshim se Pejgamberi ﷺ nuk e kreu haxhin pasi u shpërngul në Medine, përveç një haxhi, që ishte Haxhi i Lamtumirës. Dhe nuk ka dyshim se kjo ka ndodhur në vitin 10 hixhri… Kur u shpall urdhri për kryerjen e Haxhit, i Dërguari i Allahut ﷺ nxitoi për ta kryer haxhin pa vonesë. Për shkak se urdhërimi i haxhit erdhi në një fazë të mëvonshme, në vitin 9 ose 10 hixhri, mund të thuhet: Si mund të vërtetoni se urdhri për kryerjen e haxhit u vonua deri në 9 ose 10 hixhri? Do të thoshim se pjesa e parë e sures Al ‘Imran u shpall në vitin e delegacioneve (‘am el-vufud), gjatë të cilit delegacioni nga Nexhrani erdhi te i Dërguari i Allahut ﷺ dhe ai lidhi një marrëveshje me ta në lidhje me pagesën e xhizjes dhe (vendimi) xhizja u shpall në vitin e Tebukut, 9 hixhri, kur zbriti pjesa e parë e sures Al Imran…” [3]
Kurtubiu ka thënë në Tefsirin e tij (2/4/92): Haxhi ishte i njohur për arabët. Kur erdhi Islami, atyre u treguan për diçka që tashmë e dinin dhe ajo që ishte urdhëruar për ta ishte diçka që ata e njihnin…” Shih gjithashtu Ahkam el-Kurani nga Ibn el-‘Arabi, 1/286. Tavaf rreth shtëpisë Allahu thotë (interpretim i kuptimit): “Dhe Ne i urdhëruam Ibrahimin dhe Ismailin që të pastrojnë Shtëpinë Time (Qaben në Mekë) për ata që e rrethojnë atë, ose që qëndrojnë (Itikaf), ose që përkulen ose bëjnë sexhde (në lutje).” (Bekare: 125) Ky ajet tregon se tavafi rreth Qabes ishte i njohur në kohën e Ibrahimit (paqja qoftë mbi të). Raml Raml do të thotë të ecësh shpejt me hapa të shkurtër. Ky është Sunet për burrat, por jo për gratë gjatë tavafit të mbërritjes (tavaf el-kudum), që është tavafi i parë që kryhet kur dikush arrin në Mekë. Si filloi Raml? Ibn Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: I Dërguari i Allahut ﷺ. Mëshira e Allahut qofshin mbi të) erdhi me shokët e tij dhe mushrikuni tha: “Ju kanë ardhur njerëz që janë dobësuar nga ethet e Jethribit. Kështu Profeti ﷺ i urdhëroi ata që të ecnin shpejt (raml) në tre qarqet e para… [4] Sipas një transmetimi tjetër, ai tha: “Ecni shpejt që mushrikinët të shohin se jeni të fortë”. Uji i Zemzemit dhe i Sa’iut midis el-Safa dhe el-Merva, transmetohet se Ibn Abasi (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: “Ibrahimi e solli Haxheren dhe djalin e saj Ismailin kur ajo ende po e ushqente me gji, në një vend afër Qabes nën një pemë në vendin e Zemzemit, në vendin më të lartë në xhami. Gjatë atyre ditëve nuk kishte njeri në Mekë dhe as ujë. Kështu ai i la ata atje dhe la me ta një çantë lëkure me disa hurma dhe një lëkurë të vogël uji me pak ujë, dhe u nis për në shtëpi. Nëna e Ismailit e ndoqi duke thënë: “O Ibrahim! Ku po shkoni, duke na lënë në këtë luginë ku nuk ka asnjë person, shoqërinë e të cilit mund ta gëzojmë, as nuk ka asgjë (për të shijuar)?” Ajo ia përsëriti këtë shumë herë, por ai nuk e shikoi atë. Pastaj ajo e pyeti: “A të ka urdhëruar Allahu ta bësh këtë?” Ai tha: “Po.” Ajo tha: “Atëherë Ai nuk do të na braktisë” dhe u kthye, ndërsa Abrahami vazhdoi tutje. Kur arriti në el-Thanije, ku ata nuk mund ta shihnin, ai u kthye nga Qabeja dhe duke ngritur të dy duart, e luti Allahun duke thënë lutjen e mëposhtme: “Zoti ynë! Unë një pjesë të familjes sime e vendosa në një luginë, ku nuk ka bimë, e pranë shtëpisë Tënde të shenjtë. Zoti ynë (i vendosa aty) që ta falin namazin, pra bën që zemrat e disa njerëzve të mallëngjehen për ata, dhe, për të falënderuar me mirënjohje, furnizoi ata me fruta.” (Ibrahim: 37) [5]
Nëna e Ismailit vazhdoi t’i jepte gji Ismailit dhe të pinte nga uji (ajo kishte). Pasi u mbarua i gjithë uji në lëkurën e ujit, ajo mori etje dhe edhe fëmija i saj mori etje. Ajo filloi ta shikonte atë (d.m.th. Ismailin) duke u trazuar në agoni. Ajo e la atë, sepse nuk mund të duronte ta shikonte dhe zbuloi se mali el-Safa ishte mali më i afërt për të në atë tokë. Ajo qëndroi mbi të dhe filloi të shikonte me kujdes luginën, në mënyrë që të shihte dikë, por ajo nuk mund të shihte askënd. Pastaj ajo zbriti nga el-Safa dhe kur arriti në luginë, ajo mblodhi rrobën e saj dhe vrapoi në luginë si një person në ankth dhe telashe, derisa e kaloi luginën dhe arriti në el-Merva ku qëndroi dhe filloi të shikonte, duke pritur. për të parë dikë, por ajo nuk mund të shihte askënd. Ajo e përsëriti atë (duke vrapuar midis Safa dhe Merva) shtatë herë.
Ibn Abasi ka thënë:
“Pejgamberi ﷺ tha: “Kjo është (origjina) sa’i (ecja) e njerëzve ndërmjet tyre (d.m.th. al-Safa dhe el-Marva). Kur arriti në Merva (për herë të fundit) dëgjoi një zë dhe tha me vete: “Shh!” dhe dëgjoi me vëmendje. Ajo e dëgjoi sërish zërin dhe tha: “O, (kushdo që të jesh)! Më ke bërë të dëgjoj zërin tënd; ke diçka për të më ndihmuar?” Pastaj ajo pa një engjëll në vendin e Zemzemit, duke gërmuar tokën me thembër (ose krahun e tij), derisa u shfaq uji. Ajo filloi të bënte diçka si një legen rreth tij, duke përdorur dorën e saj në këtë mënyrë, dhe filloi të mbushte lëkurën e saj me ujë me duart e saj, dhe uji rridhte jashtë pasi ajo kishte hequr pak nga ajo.
Ibn Abasi ka thënë: “Pejgamberi ﷺ tha: “Allahu e mëshiroftë nënën e Ismailit! Sikur ajo ta linte Zemzemin (të rrjedhë pa u përpjekur ta kontrollojë) (apo të mos ishte hequr nga ai ujë) (për të mbushur lëkurën e saj me ujë), Zemzemi do të ishte një përrua që rrjedh në sipërfaqen e tokës.” Dhe ai tha: “Engjëlli i tha asaj: “Mos ki frikë se mos e lënë pas dore, sepse kjo është Shtëpia e Allahut që do të ndërtohet nga ky djalë dhe babai i tij, dhe Allahu nuk e neglizhon kurrë popullin e Tij.”
Ibn el-Xhevzi në librin e tij Muthir el-Azm el-Sakin (2/47) ka thënë: “Ky hadith shpjegon arsyen pse quhet Zemzem, sepse kur rrjedh uji, Haxheri u përpoq ta kontrollonte atë (zemmet-ha). Gjuhëtari Ibn Faris ka thënë: Zemzemi vjen nga fjalët zemamtu el-nakah (e kam frenuar devenë).
Duke qëndruar në Arafat
Transmetohet se Jezid ibn Shejban ka thënë: “Ne ishim duke qëndruar në Arafat në një vend larg mevkifit (ku qëndronte Profeti ﷺ). Ibn Mirba’ul-Ensari erdhi tek ne dhe tha: “Unë jam i dërguari i Allahut ﷺ, i cili ju thotë: “Qëndroni aty ku jeni (sepse ai është edhe vendi i qëndrimit në këmbë), sepse ju jeni duke qëndruar në zonën ku ka qëndruar babai juaj Ibrahim.” [6] Shumë nga veprimet e haxhit rrjedhin nga koha e Ibrahimit (paqja qoftë mbi të), por jobesimtarët futën disa bidate të cilat nuk ishin të përcaktuara. Kur u dërgua Pejgamberi ﷺ, ai i kundërshtoi ata dhe u shpjegoi se çfarë ishte caktuar për veprimet e haxhit. Allahu e di më së miri.
islamqa
——————————
[1] Bejhakiu (5/145)
[2] Buhariu (1610)
[3] Zad el-Maad
[4] Buhariu (2/469-470, 1602) dhe Muslimi (2/991-992, 1262)
[5] Buhariu (6/396-397, 3364)
[6] Ebu Davudi dhe Tirmidhiu (883)
