Dy fjalë për atë të cilin Allahu nuk i ka dhënë fëmijë.
Mospasja fëmijë është një prej sprovave të Allahut me të cilat ai sprovon robët e tij deri edhe besimtarët siç thotë në Kuran:
“A mos menduan njerëzit se do ti lemë të thonë: besuam dhe të mos sprovohen * Ne i sprovuam ata të cilët ishin para tyre që ti dijë Allahu ata të cilët thanë të vërtetën dhe ata që janë gënjeshtarë” Ankebut: 2-3.
Ligji i sprovës i përmendur në këto ajete është ligji i me të cilin Allahu i madhëruar vë në provë besimin e robvë të tij dhe përmban: ose sprovë me mirësi, ose sprovë me varfëri, ose sprovë me frikë nga armiku, ose sprovë humbjen e njerëzve të dashur ose sprovë me sëmundje ose sprovë me mospasje fëmijë etj.
Allahu i madhëruar në Kuran tregon se problemin e mospasjes fëmijë e kanë pasur edhe disa profetë të tij dhe nëse do kishte shpëtuar njeri prej këtij problemi do kishin shpëtuar ata mirëpo është pikërisht ky ligji i sprovës që praktikohet mbi të gjithë krijesat e Allahut që i bëri edha ata të vuajnë këtë problem. Ja çfarë thotë Allahu i madhëruar për Sarën gruan e Ibrahimit -alejhi selam- kur u përgëzua me fëmijë:
“Gruaja e tij erdhi duke bërtitur dhe i gjuajti fytyrës dhe tha: unë jam e moshuar dhe nuk lind” suretu Edh-Dharijat: 29.
Kurse Zekerija -alejhi selam- pasi iu lut Allahut për fëmijë dhe Allahu iu përgjigj atij tha: “Ai tha: O zoti im! Si mund të kem një djalë ndërkohë që unë jam i moshuar dhe gruaja ime nuk lind” Ali Imran: 40.
Pra, Allahu i madhëruar këta profetë i sprovoi me gra që nuk lindin edhe pse ishin njerëz të zgjedhur nga ana e tij kështu që nuk ngelet tjetër veçse ti dorëzohemi vullnetit të Allahut dhe ta pranojmë atë ashtu siç është sepse ky është dallimi i besimtarit nga jo besimtari.
Mospasja fëmijë përveç faktit që është mënyrë sprovimi e Allahut për robtë e tij është gjithashtu dhe tregueshmëri e pushtetit dhe fuqisë së plotë të Allahut mbi krijesa e tij siç thotë Allahu i madhëruar në Kuran: “I Allahut është pushteti i qiejve dhe i tokës dhe krijon çfarë të dojë: i jep kujt të dojë vetëm femra dhe i jep kujt të dojë vetëm meshkuj * apo i përzien edhe meshkuj edhe femra dhe bën kë të dojë steril. Ai është i shumëdijshmi dhe i gjithfuqishmi” Esh-Shura: 49-50.
Begauiu (një prej komentuesve të njohur të kuranit i vdekur në vitin 510H) thotë: “Është thënë se këtu për qëllim janë profetët:
[i jep kujt të dojë vetëm femra] dmth: Luti -alejhi selam- të cilit nuk i lindën djem dhe ka pasur dy vajza.
[i jep kujt të dojë vetëm meshkuj] dmth: Ibrahimi -alejhi selam- të cilit nuk i kanë lindur vajza.
[apo i përzien edhe meshkuj edhe femra] dmth: Muhamedi -alejhi selam- të cilit i kanë lindur edhe djem edhe vajza.
[dhe bën kë të dojë steril] dmth: Jahja dhe Isa -alejhima selam- të cilëve nuk ju kanë lindur fëmijë”.
Në këtë ajet edhe nëse janë për qëllim profetë të veçantë, të gjithë njerëzit janë si ata në këto ndarje.
Ibn Kethiri -Allahu e mëshiroftë- thotë: këto ajete janë për fëmijët dhe Allahu i madhëruar këtë lloj ndryshimi e ka bërë tregushmëri të fuqisë së tij sikurse i ka bërë edhe vetë baballarët sepse i ka krijuar ata në katër mënyra:
Ademin -alejhi selam- e ka krijuar nga dheu, jo nëpërmjet mashkullit dhe femrës.
Havanë alejha selam e ka krijuar nga një mashkull pa femër.
Isën -alejhi selam- nga një femër pa mashkull.
Njerëzit e tjerë veç tyre nga mashkulli dhe femra.
Pra secili lloj prej baballarëve apo fëmijëve në katër ndarje dhe i lartësuar qoftë Allahu i lartë dhe i gjithfuqishëm të cilit i mjafton kur do të bëjë diçka të thotë bëhu dhe ajo bëhet.
Gjykimi i birësimit në Islam.
Birësimi ka qenë një mënyrë që e përdornin njerëzit paraislamit për të plotësuar atë boshllëkun e fëmijës dhe të trashëgimtarit gjë të cilën e ka pas bërë edhe Profeti ﷺ para se të ndalohej në Kuran me Zejd bin Harithe -radiallahu anhu-. Abdullah bin Umer -radiallahu anhu- tregon: “Zejd bin Harithes ish-vartësit të Profetit ﷺ nuk i kemi pas thirrur veçse Zejd bin Muhamed derisa zbriti ajeti i Kuranit: [Thirrni ata në emër të baballarëve të tyre]” e transmeton Buhariu dhe Muslimi.
Ky ajet ndaloi njëherë e përgjithmonë birësimin duke shndërrua kjo vepër në një gjynah të madh për shkak të mallkimit që ka siç tregon Aliu -radiallahu anhu- se profeti -alejhi selam- ka thënë: “Ai i cili ia dedikon atësinë dikuj tjetër veç babait të tij apo ia dedikon çlirimin nga robëria dikuj tjetër veç çliruesit të tij, mbi të qoftë mallkimi i Allahut, melaikeve dhe i gjithë njerëzve dhe nuk i pranon Allahu atij as farz dhe as nafile” e transmeton Buhariu dhe Muslimi.
Imam Neveviu në shpjegim të hadithit thotë: “Kjo për shkak të mohimit të mirësisë dhe të drejtave që pasojnë atë si: trashëgimia, ndihma etj shto këtu edhe ndërprerjen e lidhjeve farefisnore”.
Mirëpo Allahu i madhëruar e zëvendësoi atë me diçka tjetër më të mirë për të cilën do të shpërblehen në ahiret dhe njëkohësisht ruan prejardhjen e vërtetë të fëmijës dhe kjo është marrja në kujdestari e një jetimi.
Kujdestaria për jetimët.
Në këtë botë siç ka njerëz që Allahu i madhëruar i ka sprovuar duke mos pasur fëmijë ka edhe fëmijë të cilët janë sprovuar me humbjen e prindërve dhe këta janë jetimët dhe të ngjashëm me ata apo më keq janë edhe fëmijët e humbur dhe fëmijët e braktisur të cilët nuk njohin as prindërit dhe as të afërmit e tyre që të kujdesen për ta. Këta jetimë apo fëmijë të braktisur dhe të humbur, ata të cilët kujdesen për ta Profeti ﷺ ka thënë: “Unë dhe kujdestari i jetimit jemi si këta të dy në xhenet duke bërë me shenjë me gishtin tregues dhe gishtin e mesëm dhe duke ndarë pak mes tyre” e transmeton Buhariu.
Ibn Haxheri -Allahu e mëshiroftë- (shpjegues hadithesh i vdekur në vitin 852H) thoshte në shpjegimin e këtij hadithi: “Në këtë hadith ka sinjalizim se mes gradës së Profetit ﷺ dhe garadës së kujdestarit të jetimit ka largësi sa mes gishtit tregues dhe gishtit të mesem”.
Kurse Ibn Battal (një tjetër spjegues hadithesh i vdekur në vitin 449H) thoshte: “Është e drejtë e çdo kujt që e dëgjon këtë hadith të punojë me të që të jetë nën shoqërinë e Profetit ﷺ në xhenet sepse nuk ka gradë më të lartë sesa ajo gradë në ahiret”.
Prej dobive të marrjes në kujdestari të një fëmije të tillë është edhe edukimi i tyre sepse ata në shumicën e rasteve kur u mungon kujdestaria rriten të shfrenuar dhe pa edukim dhe kjo do të thotë për të shpëtim nga jeta e shfrenuar larg besimit dhe udhëzimit.
Gjithashtu prej dobive të marrjes në kujdestari të këtyre fëmijëve është edhe plotësimi i boshllëkut që le mospasja fëmijë në zemrën e një çifti e sidomos gratë të cilat kanë më shumë dobësi ndaj tyre. A nuk është Asia gruaja e faraonit e cila i tha atij për Musain -alejhi selam-: “Ky mund të na mbushë sytë e mi dhe të tutë prandaj mos e vrisni se ndoshta na bën dobi apo ta marrim për fëmijë” suretu El-Kasas: 9.
Pra dobitë janë të ndërsjella prandaj dhe këto raste duhen shfrytëzuar që edhe shpërblimi të arrihet dhe edhe boshllëku u zemrave të mbushet.
Gjithashtu në islam është njohur edhe një punë tjetër për afrimin më shumë të fëmijës me nevojë me familjen e kujdestarëve të tij që futet dhe të dalë lirshëm në atë familje dhe ja një rast që ka ndodhur me një fëmijë me nevojë në kohën e Profetit ﷺ:
Ebu Hudhejfe bin Utbe -radiallahu anhu- para se të zbriste ajeti për ndalimin e birësimit kishte birësuar një fëmijë të vogël me emrin Salim. Kur zbriti ajeti çdokush që kishte fëmijë të tillë e hoqi birësimin dhe për pasojë ata nuk mund të silleshin më si bijtë e asaj familje dhe kjo u bë problem për ato familje sidomos për ata fëmijë që tashmë ishin të rritur e bërë burra si Salimi. Gruaja e Ebu Hudhejfes -radiallahu anhu- Sehle bintu Suhejl -radiallahu anha- shkon te Profeti ﷺ- dhe i thotë: “O i dërguari i Allahut! Salimin e kemi pas konsideruar si fëmijën tonë dhe ai hynte te ne dhe ne nuk kemi veçse një shtëpi, atëherë çmendon për të? Profeti ﷺ i thotë: Jepi gji që të jesh haram për të (që të konsiderohesh nënë e ndaluar për martesë me të)” e transmeton Buhariu dhe Muslimi.
Gjidhënia në islam është për fëmijët deri në moshën dy vjeç siç thotë profeti -alejhi selam- “Shikoni mirë kë keni për vëllezër (nga gjiri) se gjidhënia është prej urisë” e transmeton Buhariu dhe Muslimi. Dmth: Deri në moshën kur fëmijës nuk i largohet uria veçse me gji dhe kjo është kështu deri në moshën dy vjeç ndërsa kjo që përmendet në këtë hadith mendohet të jetë për qëllim njëra prej dy mendimeve:
1- Është gjykim i veçantë për Salimin dhe nuk vlen për njeri tjetër sepse e zuri gjykimi kur ishte i madh.
2- Është gjykim për Salimin dhe për çdo njeri që është si Salimi. Dmth: të jetë rritur në familjen e dikujt që në moshë të vogël derisa njerëzit e shtëpisë e kanë konsideruar si pjesë e tyre dhe janë informuar me vonesë me gjykimin fetar.
Si do që të jetë domethënia e fjalës profetike në këtë hadith, nuk e prish kjo gjë rregullin e përgjithshëm të gjidhënies e cila duhet të jetë brenda moshës dy vjeçare.
Pra, për ti afruar jetimët më shumë me familjen kujdestare dhe për të lehtësuar lëvizjen e tyre brenda familjes është përdorur gjidhënia dhe kur gruaja nuk ka gji për shkak se nuk lind atëherë mundet që motra e saj apo dikush prej të afërmeve të saj ti japë atij gji dhe kështu të formohet një lidhje gjiri e cila është e konsiderueshme në islam.
Këtu përfundon përgjigja e kësaj pyetje dhe lus Allahun të jetë në ndihmë të atyre që janë të interesuar të dinë rreth kësaj çështje! Amin!
Dr. Abdullah Nabolli
