Në thelb, në Islam, pasuria në vetvete nuk është dënuar, përkundrazi, është lavdëruar me kusht që, në lidhje me të, të respektohen disa parime të caktuara. Duke u shprehur si më poshtë, Profeti (s.a.w.s.) e ka nxittur pasurimin:
“Sa e mirë është pasuria hallall dhe e dobishme që ndoddhet në duart e një njeriu të mirë!” (Ahmed b. Hanbel, Musned, IV, 202)
Ndërkaq, në Islam nuk shihet me sy të mirë sjellja e atij që, megjithëse është në gjendje të përshkohet me punën e vet, u zgjat dorën të tjerëve.
Sipas rrëfimit të Enes b. Malikut (r.a.), një njeri shkoi te Profeti dhe i kërkoi sadaka (lëmoshë). Profeti (s.a.w.s.) e pyeti:
“A s’të ndodhet gjë në shtëpi?”
Njeriu iu përgjigj:
“Një mbulesë dhe një enë për të pirë ujë.”
Profeti e dërgoi njeriun në shtëpi për t’ia sjellë mbulesën dhe enën. Pastaj i shiti ato vetë për dy dërhemmë dhe i tha kështu njeriut:
“Me një dërhem merr të ngrëna për familjen dhe lëri në shtëpi, kurse me një dërhemin tjetër blij një sëpatë dhe eja prapë tek unë!”
Njeriu u kthye te Profeti me sëpatën në dorë. Proffeti (s.a.w.s.) i tha kështu:
“Shko tani, bëj dru dhe shiti. Për pesëmbëdhjetë ditë të mos të të shoh këtu!”
Njeriu shkoi, bëri dru, i shiti dhe fitoi dhjetë dërhhemë. Me një pjesë të tyre bleu rroba, kurse me pjesën tjetër, ushqime. Atëherë, Profeti (s.a.w.s.) i tha:
“Kur lypsaria është një njollë e zezë mbi tokë, kjo është më e dobishme për ty. Lypja është e lejueshme vetëm për këta tre persona: për të varfërin e uritur dhe aq të drobitur sa të mos ngrihet dot në këmbë, për atë që ka hyrë në një borxh që s’e përballon dot dhe për atë që s’e paguan dot borxhin e vrasjes apo plagosjes!” (Shih Ebu Davud, Zekat, 26)
Islami nuk e ka ndaluar që nevojtarët të kërkojnë nga të tjerët, megjithëkëtë, moralisht nuk e ka pëlqyer. Dikujt që e kishte bërë ves t’i kërkonte diçka çdokujt që i dilte para, Profeti i pati thënë kështu:
“Përpjesëtimin e mallrave të zeqatit, Zoti nuk e ka lënë në dorë të dëshirës dhe vullnetit të ndonjë personi, madje as të Profetit. Për shpërndarjen dhe shpenzimin e zeqatit, Zoti ka treguar tetë vende. po qe se ti bën pjesë në njërin prej këtyre tetë lloj vetëve, ke për ta marrë pjesën që të takon prej zeqatit!” (Bejhaki, Sunenu’l–Kubra, VII, 6)
Këtu ka një delikatesë dhe korrektesë të madhe për sa i përket shpenzimit të zeqatit në vendin e duhur. Sepse zeqati mund të jepet vetëm në vendet e përcakttuara në ajetin kur’anor. Në Kur’an, këto vende përcakttohen kështu:
“Sadakatë (zeqatet) si një farz (detyrim) nga ana e Allahut, janë vetëm për të varfërit, për nevojtarët ditorë, për nëpunësit (që mbledhin zeqat), për ata që kërkohet të afrohen me Islamin, për skllevërit (që duan ta blejnë lirinë), për ata që kanë borxhe, për ata që punojnë dhe luftojnë në udhën e Allahut dhe për udhëtarët e mbetur në udhë! Allahu është i ditur e i urtë!” (et–Tevbe, 60)
Dhuratat e bëra jashtë kësaj janë dhurata “mirëbërrësie”. Duke dhënë zeqat, Profeti e ka prapsur personin që nuk i ka plotësuar kushtet e përcaktuara në Kur’an, kurse në rastet jashtë zeqatit, jo vetëm s’ka kthyer njeri, por ka vepruar në përputhje me porosinë e Kur’anit, “Mos e qorto atë që të kërkon diçka” (ed–Duha, 10), po kështu, edhe të tjerët i ka porositur në këtë frymë:
“Morali juaj i bukur është të mos e ktheni pa gjë, qoftë edhe pa një kokërr hurma, atë që ju del para e ju zgjat dorën! O Aishe! Mos e kthe prapë të varfërin, qoftë edhe pa një gjysmmë hurmaje!” (Tirmidhi, Zuhd, 37)
I frymëzuar nga kjo porosi, i nderuari Musa Topbbash (k.s.) u jepte edhe atyre që e kishin bërë lypjen profesion dhe thoshte: “Për të mos u mësuar me mosdhënie, duhet dhënë sikur edhe pak!..”
Duhet ditur edhe kjo e vërtetë se në Islam është lejuar lypja vetëm në raste të një nevojtarie të madhe, sepse t’i shtrish dorën tjetrit është, për njeriun, një veprrim që e ul shumë dhe e poshtëron. Prandaj ka ndoddhur që Profeti, duke marrë besën nga shokët e tij, u ka vënë si kusht “që të mos ia zgjasin dorën kujt”! (Shih Muslim, Zekat, 108)
Për rrjedhojë, mes të varfërve duhen dalluar të varfërit që e fshehin në vetvete varfërinë dhe shqetëssimin, nga tipat lypsarë e të paturpshëm që kërkojnë para nga çdokush që u del para!
Lidhur me këtë çështje, Profeti (s.a.w.s.) ka porositur kështu:
“Nuk i thuhet i varfër atij që lyp qoftë edhe një apo dy hurma ose nja-dy kafshata. I varfër është ai që, megjithëse përpëlitet në moskamje, i vjen turp të kërkojë diçka nga të tjerët. Po deshët, lexojeni ajetin (el-Bakara, 273) “Nuk kërkojnë diçka prej njerëzve” (Muslim, Zekat, 102)
Me këtë porosi, Profeti (s.a.w.s.) ka dashur të thotë këtë:
Ata që lypin e kërkojnë nga çdo njeri që u del para, gjithsesi sigurojnë diçka. Kurse ata që s’duhen harruar e nënvleftësuar, janë njerëzit që e fshehin gjendjen dhe e pranojnë varfërinë duke bërë durim e duke u kënaqqur me pak. Rëndësia e ndihmës për këta lloj njerëzish që nuk e parashtrojnë hallin e vet, është deklaruar edhe në Kur’an: “Zeqatet dhe sadakatë jepuani të varfërve që ia kanë kushtuar veten rrugës së Allahut, prandaj dhe që nuk sillen nëpër tokë për të fituar! Njerëzit që nuk dinë, i pandehin ata të pasur për shkak të dinjitetit të tyre. Por ti i njeh ata nga fytyrat, sepse ata nuk tregohhen të pafytyrë duke kërkuar me këmbëngulje diçka nga njerëzit. Pa dyshim, Allahu e di çdo të mirë që bëni!” (el–Bakara, 273)
