Pyetja:
Vëllai im bleu një makinë të përdorur dhe e mbajti për më shumë se dy vjet, duke e vozitur dhe duke udhëtuar me të dhe asgjë nuk i ndodhi gjatë kësaj kohe. Më shumë se dy muaj më parë, vëllai im e shiti këtë makinë “siç është”, pasi një mekanik i sjellë nga blerësi e kishte kontrolluar dhe pasi kishte kaluar testin e kontrollit që është i detyrueshëm përpara se të shiste një makinë këtu në Marok. Tani blerësi i veturës ka kontaktuar me vëllanë tim dhe i ka thënë se makina ka një defekt, gjegjësisht se është ndërruar çatia, që do të thotë se me siguri është aksidentuar. Vëllai im tani është i hutuar: a ka ndonjë mëkat për të? A konsiderohet kjo shitje e vlefshme sipas mësimeve islame? A duhet vëllai im të kompensojë blerësin për këtë defekt? Ju lutemi vini re se ai shiti makinën e tij sepse i duheshin paratë.
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Së pari:
Nëse dikush blen një makinë, pastaj zbulon një defekt në të, dhe është lloji i defektit që mund të ulte vlerën e saj, atëherë ai ka zgjedhjen midis kthimit ose mbajtjes së saj dhe marrjes së kompensimit nga shitësi për këtë defekt. Dijetarët e quajnë këtë kompensim dëmshpërblim.
Në Keshshaf el-Kina’ (3/218): Nëse dikush blen një produkt me defekt dhe nuk ishte në dijeni të tij në momentin e blerjes, atëherë ai ka të drejtë të zgjedhë, pavarësisht nëse shitësi ka qenë në dijeni për defektin dhe e fshehu atë nga blerësi, ose ai nuk ishte në dijeni të defektit. …
Blerësi ka zgjedhjen midis kthimit të tij, në mënyrë që të kompensojë atë që ka humbur dhe të lehtësojë çdo dëm që mund t’i prekë nëse e mban atë, si rezultat i uljes së vlerës së sendit…
Ose, nëse e kthen, duhet ta marrë çmimin e plotë, sepse me anulimin e marrëveshjes, blerësi ka të drejtë ta kthejë çmimin plotësisht.
Ose ai mund ta mbajë sendin dhe të marrë dëmshpërblim për defektin, edhe nëse është e mundur ta kthejë atë, pavarësisht nëse shitësi i pëlqen apo jo, sepse të dy palët ranë dakord për marrëveshjen mbi bazën se pagesa ishte në këmbim të sendi, dhe secila pjesë e sendit mund të vlerësohej në të holla, por kur ka një të metë, duket sikur mungon një pjesë e sendit, kështu që ai ka të drejtë të marrë para në vend të tij, dhe ky është dëmshpërblimi (kompensimi). Fundi i citatit.
Kështu dihet se vendoset opsioni i kthimit të sendit me të meta, pavarësisht nëse shitësi ka pasur dijeni për të meta apo jo, dhe pavarësisht nëse blerësi e ka ekzaminuar sendin apo jo. Pasi të zbulohet defekti, ai ka opsionin (të anulojë marrëveshjen).
Nëse vëllai juaj nuk ka qenë në dijeni të defektit, atëherë nuk ka mëkat për të, por blerësi ka zgjedhjen midis kthimit të makinës ose mbajtjes së saj dhe marrjes së dëmshpërblimit.
Kompensimi është diferenca midis vlerës së makinës me defekt dhe vlerës së saj nëse ishte në gjendje të shëndoshë; kjo shumë duhet të zbritet nga çmimi.
Shejh Ibn Uthejmin (Allahu e mëshiroftë) ka thënë duke shpjeguar se:
“Fjala dëmshpërblim (ose kompensim) i referohet ndryshimit midis vlerës së sendit në gjendje të shëndoshë dhe vlerës së sendit me defekt.
Ai tha vlerën, e nuk tha çmimin, sepse ka dallim në mes të vlerës dhe çmimit, që është: vlera është çmimi i tregut të sendit, dhe çmimi është ajo që është rënë dakord në transaksion.
Pra, nëse blini diçka për gjashtë që vlen tetë, atëherë vlera e saj është tetë dhe çmimi i saj është gjashtë…
Prandaj ka thënë: Dallimi në mes vlerës së sendit në gjendje të shëndoshë dhe sendit me të meta është se sendi duhet të vlerësohet kur është në gjendje të shëndoshë, pastaj duhet vlerësuar kur është me të meta dhe dallimi në mes të dyve. duhet të përpunohet. Ky është dëmshpërblimi (kompensimi) që duhet të zbritet nga çmimi.
Vlerësimi duhet të bëhet në momentin e bërjes së marrëveshjes, jo në kohën kur zbulohet e meta, sepse vlera mund të ndryshojë ndërmjet kohës kur bëhet marrëveshja dhe kohës kur zbulohet e meta.” [1]
Pra, vëllai juaj duhet të kthehet tek ai nga i cili ka blerë makinën në radhë të parë dhe t’i kërkojë atij dëmshpërblim për defektin.
Së dyti:
Ajo që u përmend më lart, se blerësi është ai që do të marrë vendimin dhe se ai ka të drejtë të mbajë makinën dhe të kërkojë dëmshpërblim, është mendimi i shumicës së dijetarëve.
Shejhul-Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ishte i mendimit se nuk kishte asnjë mundësi për të marrë kompensim; përkundrazi blerësi mund ta kthejë sendin ose ta mbajë pa kompensim dhe nuk mund të ketë kompensim përveçse me pëlqimin e shitësit.
Shejhul-Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: Fjalët “ose mund ta kthejë atë dhe ta kthejë çmimin” do të thotë: ju keni të drejtë ta ktheni sendin, ta anuloni marrëveshjen dhe të merrni përsëri çmimin. Pra, blerësi ka opsionin (të anulojë marrëveshjen). Ky është mendimi i juristëve (Allahu i mëshiroftë).
Por shejhul-Islam tha: Ose mund ta mbajë atë pa kompensim, ose mund ta kthejë atë. Për sa i përket kompensimit, pëlqimi i shitësit është thelbësor, sepse është një transaksion.
Kështu që shitësi mund të thotë: Të kam shitur këtë gjë; ose mbaje ose ktheje. Për sa i përket kompensimit, ky konsiderohet si një transaksion i ri.
Pikëpamja e shejhut ka merita, por nëse e dimë se shitësi është mashtrues – që do të thotë se ai ishte në dijeni të të metës por e fshehu atë – atëherë në këtë rast zgjedhja është ndërmjet mbajtjes së sendit dhe marrjes së kompensimit, ose kthimit të tij.
Ky vendim është i zbatueshëm në rastin e fshehjes së të metave dhe në rastin e pagesës së tepërt të sendit.” [2]
Dhe Allahu e di më së miri.
islamqa.info
—————–
[1] Esh-Sharh el-Mumti’ (8/318)
[2] Esh-Sherh el-Mumti‘ (8/319)
