Deklarata e nënshkruar në Samitin e Bërdos nga liderët evropianë me zotimin e BE-së për përkrahje të 6 vendeve të Ballkanit Perëndimor (WB6) në perspektivën e tyre evropiane ka qenë rezultati më optimal që ka mundur të nxirret në këtë kohë. Kështu thotë Maja Bucar, profesoreshë në Universitetin e Lubjanës dhe eksperte për politikat e BE-së.
Në një intervistë për KosovaPress ekspertja Bucar thotë se mosmarrëveshjet mes vendeve anëtare të BE-së rreth zgjerimit të bllokut, situata e krijuara nga Brexit, madje edhe nga Polonia dhe Hungaria janë disa nga arsyet që Bashkimi Evropian gjatë samitit të Bërdos nuk i dha një afat kohorë vendeve të Ballkanit Perëndimor për mundësinë e anëtarësimit.
Samiti i BE -së për Ballkanin Perëndimor i mbajtur në vendin tuaj, në Bërdo/Slloveni, përfundoi me një deklaratë të udhëheqësve evropianë mbi angazhimin e BE -së në mbështetje të perspektivës evropiane të Ballkanit Perëndimor. Udhëheqësve të vendeve të Ballkanit Perëndimor u duket se ishte një deja vu, diçka që ata e kanë dëgjuar prej vitesh. Si njohëse e mirë i politikave të BE -së, mendoni se deklarata të tilla të përsëritura nuk u japin kurajo vendeve të Ballkanit?
Bučar: Duke pasur parasysh situatën aktuale në vendet anëtare të BE -së, mendoj se një deklaratë e tillë është rezultati optimal i mundshëm në këtë kohë. Të paktën ka angazhim, pavarësisht disa anëtarëve që hezitojnë të diskutojnë zgjerimin. Për shkak të disa trazirave të brendshme, duke filluar me Brexit, çështjet me Poloninë dhe Hungarinë, opinione të ndryshme mbi disa politika vendimtare të BE -së midis shteteve anëtare, qasja e disa vendeve anëtare është se ne së pari duhet të punojmë në koherencën e brendshme, para se të shtojmë anëtarë të rinj në bllok.
Deklaratë e nënshkruar në samitin e Bashkimit Evropian -Ballkani Perëndimor u konfirmu se integrimi evropian është një “interes dhe zgjedhje e përbashkët strategjike”, ndërsa BE theksoi se “do të intensifikojë më tej angazhimin” në mënyrë që rajoni të përjetojë transformimin – politik, ekonomik, dhe social, por asnjë datë specifike nuk u përmend se kur këto vende mund të presin anëtarësimin. Pse nuk u përmend një datë, sipas jush?
Bučar: Caktimi i një date ishte ambicia e presidencës sllovene, megjithatë duke pasur parasysh të gjitha argumentet që specifikova më lart, nuk ishte e mundur të arrihej një konsensus për këtë. Sipas mendimit tim, kjo është për të ardhur keq, pasi lejon shtyrjen e vazhdueshme të zgjerimit dhe kështu lejon shtyrjen e reformave të nevojshme në Ballkanin Perëndimor.
Edhe pse teksti i deklaratës është një sinjal i fortë se zgjerimi është ende në vazhdim dhe se do të ndodhë. Duke pasur parasysh rezervat e disa vendeve anëtare të bllokut për procesin e zgjerimit (veçanërisht Franca, Holanda, dhe Bullgaria në rastin e Maqedonisë Veriore), sa serioz mund të jetë ky angazhim nga ana e Bashkimit Evropian?
Bučar: Vetë fakti që Franca do të jetë vendi i ardhshëm që merr presidencën e Këshillit Evropian, deklarata është e rëndësishme- të paktën asnjë hap prapa nga zgjerimi nuk mund të propozohet prej tyre. Unë besoj se për momentin teksti është deklarata optimale e mundshme që mund të gjendet në të gjitha shtetet anëtare. Përfundimi është se nuk ka pasur kundërshtim të qartë ose kushtëzim shumë të fortë, në fakt jozyrtarisht ka pasur disa kritika ndaj qëndrimit të Bullgarisë dhe madje edhe të Kroacisë për vendosjen e çështjeve të tyre, në fakt bilaterale në tryezë.
Le të kthehemi edhe një herë në pyetjen e dytë, në lidhje me mos dhënien e një afati deri në të cilin 6 vendet e Ballkanit Perëndimor duhet të përfundojnë detyrat e tyre për anëtarësim në Bllok. A mendoni se një pjesë e Bashkimit Evropian nuk mund të parashikojë se sa shpejt do të përparojnë vendet në rrugën drejt BE -së.
Bučar: Nuk është vetëm se sa shpejt do të përparojnë reformat në BP, por edhe se si do të evoluojnë çështjet e brendshme. Mësimet e “Big Bang”- raundi i mëparshëm i zgjerimit janë për anëtarët më të vjetër, se nuk është aq e lehtë të përshtaten me politikat dhe rregulloret e BE. Sipas mendimit tim, BP është po aq viktimë e reformave relativisht të ngadalta në vend, sa viktimë e disa mosmarrëveshjeve që po ndodhin midis vetë shteteve anëtare. Çështjet si vendimi i Gjykatës Kushtetuese Polake mbi epërsinë e kushtetutës kombëtare mbi ligjin e BE -së sigurisht që nuk e ndihmojnë procesin e zgjerimit.
Propozimi i Sllovenisë si nikoqir, që anëtarësimi i 6 vendeve të Ballkanit Perëndimor të bëhet në vitin 2030 nuk ka marrë mbështetje për miratim. Jam i interesuar të di nga këndvështrimi juaj, a lidhet kjo me mosnjohjen e Kosovës nga pesë shtetet anëtare të BE-së.
Bučar: Mosnjohja është vetëm një nga faktorët, por larg të qenit i vetmi. Siç ndodh shpesh në politikë, dikush kërkon një arsye për të mos u angazhuar në fusha/ politika të ndryshme, interesa strategjikë dhe ky është rasti me këto pesë vende.
Duket se ekziston një skepticizëm midis dy palëve, kështu që nga njëra anë Blloku duket se është skeptik për reformat e thella që mund të arrijnë shtetet e Ballkanit Perëndimor dhe nga ana tjetër WB6 po humb durimin, dhe ka shtete që kanë sinjalizuar një ofertë më të madhe me Kinën dhe Rusinë. Si mund të tejkalohet mosbesimi mes dy palëve?
Bučar: Bashkëpunimi më i madh midis shteteve anëtare të BE -së dhe shteteve të BP është thelbësor për të ulur mosbesimin. Ka shumë fusha të hapura ku bashkëpunimi mund të forcohet më tej: marrëdhëniet ekonomike, bashkëpunimi në shkencë, në fushën e mbrojtjes së mjedisit dhe ndryshimit të klimës, bashkëpunimi kulturor, etj. Kjo mund të ketë një efekt të dyfishtë: përmirëson njohuritë e Shteteve të Ballkanit Perëndimor në BE si dhe tregon përfitimet e ndjekjes së politikave të BE -së për popullsinë vendase, e cila rrjedhimisht mund të ketë një pikëpamje më pozitive edhe për reformat e pritura nga BE -ja.
Në një samit ku ideja e tij ishte angazhimi i të gjitha palëve në perspektivën evropiane të Ballkanit Perëndimor, presidenti i Serbisë tha, “Edhe kur është në rrugën evropiane, Serbia duhet të kujdeset për veten dhe marrëdhëniet e saj me Rusinë dhe Kinën, dhe askush nuk ka të drejtë të na fajësojë se duam të jetojmë dhe mbijetojmë”, mendoni se BE -ja një ditë do t’i kërkojë Serbisë një përkufizim të qartë, domethënë t’i japë fund lojës së ekuilibrit mes Lindjes dhe Perëndimit?
Bučar: Askush, as Kina, as Rusia, as BE nuk vijnë në vendet e Ballkanit Perëndimor pa axhendë. Perspektiva evropiane është ndoshta më e qartë, meqenëse vlerat dhe politikat e BE -së janë të shprehura qartë dhe vendet e BP duhet të shikojnë vetëm zgjerimin e fundit dhe të shohin se çfarë ka ndodhur me vendet më të reja anëtare në drejtim të rritjes së tyre ekonomike, përfitimeve nga politikat strukturore, etj. Prania e shtuar e Kinës ose Rusisë nuk do të jetë pa obligime dhe kjo është diçka që gjithashtu duhet ta ketë parasysh presidenti serb.
