kërkoi kusurin. I ktheu kusurin. Fjala “kusur” rrjedh nga arabishtja. Është shumësi i fjalës “kesr” dhe nënkupton thyesat, të thyerat, monedhat e thyera. Fjala është gjerësisht e përdorur në gjuhën dhe kulturën arabe. Edhe në shkencën e fikhut përdoret me të njëjtin kuptim.
Dikur, njerëzit përdornin tre lloj monedhash; dinar (monedhë ari), dërhem (monedhë argjendi) dhe fels me shumësin fulus (monedha prej metaleve të tjera, kryesisht prej bakri). Dinari me dërhemin kishin vlerë të madhe, e cila përcaktohej në varësi të peshës dhe zakonisht njerëzit detyroheshin të punonin me thyesa; një dinar e çerek, një dërhem e gjysëm dhe herë-herë me thyesa më të vogla, kështu që monedhën e plotë e thyenin për të kryer punë sipas marrëveshjes. Këto të thyera, siç duket edhe në foto, quheshin kusur.
Dinari me dërhemin e plotë në peshë quheshin “vazin” (وازن).
Kusuret apo të thyerat mund të ishin një çerek dinari, e pesta apo e gjashta e tij, apo të papërcaktuar në madhësi. Fukahatë kanë folur shumë për lejimin e thyerjes së dinarëve dhe dërhemeve. Një pjesë e kanë konsideruar të ndaluar, madje të tjerë kanë shkuar deri aty sa ta vlerësojnë si fesad dhe shkatërrim në tokë. Sidoqoftë, ata kanë konsensus se pasi të jenë thyer lejohet përdorimi i tyre.
Çështjet e dinareve të plotë (vazine) dhe të thyerave (kusur) shtrihen në shumë tematika të fikhut islam që lidhen me marrëdhëniet ekonomike dhe tregtare.
Nga këtu ka hyrë kjo fjalë në gjuhën shqipe. Duke qenë se sheriati përbënte themelin dhe bazën e marrëdhënieve tregtare në shoqërinë e hershme shqiptare e turke, e duke qënë se në përdorim ishin monedhat e arit dhe të argjendit, të cilat vlerësoheshin sipas peshës, këto koncepte hynë në fjalorin tonë shumë herët. Pas mbizotërimit të fuluseve (monedhave të bakrit, aluminit, etj), të cilat nuk vlerësoheshin sipas peshës, dhe sidomos pas mbizotërimit të bankënotave, të cilat ishin një vazhdim modern i fuluseve, kjo fjalë u përshtat me kohën dhe morri kuptimin me të cilin e përdorim edhe sot.
Fjala “kusur”, në shqip përdoret edhe me kuptimin e mangësisë, fajit dhe gjynahut. Me këtë kuptim e hasim në përdorime të tilla:
– Ç’kusur kam unë?
– E zunë kusuret.
– Ia falën kusuret.
Kjo fjalë gjithashtu vjen nga arabishtja por nga rrënja (قُصور) e cila është emër foljor i foljes (قَصَرَ). Kjo është e njëjta rrënjë nga e cila është marrë edhe fjala taksirat. Është një homonim i çuditshëm. Në pamje të parë duket si e njëjta fjalë. Në fakt, bëhet fjalë për dy fjalë të ndryshme, me kuptime dhe burime të ndryshme dhe duhej që në fjalorin e Akademisë së Shkencave të vendoseshin të ndara dhe jo të konsideroheshin si një fjalë e vetme.
Pregaditi: Florian Leli
