Rasti i shumëdiskutueshëm gjeopolitik e gjeostrategjik
Nga 50 shtetet federale të Amerikës, hiqni një dhe kjo të çon në numrin përfundimtar prej 49. Po flasim për Hawaiin. Për shkak të dallimeve gjeografike dhe historike, Hawaii nuk është pjesë e paktit të NATO-s.
Në rast se një vend i huaj sulmon Hawaiin, për shembull, për hir të Pearl Harbor për flotën amerikane ose komandën në veriperëndim të Honolulu, vendet anëtare të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut nuk janë të detyruara të përgjigjen.
“Është gjëja më e çuditshme nga të gjitha”, tha David Santoro, president i Forumit të Paqësorit. Ai i referohej faktit se shumica e popullsisë së Hawaiit nuk është në dijeni se shteti i tyre federal është në fakt i ndarë nga Aleanca Atlantike.
“Njerëzit supozojnë se nëse Hawaii është pjesë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, atëherë është pjesë e NATO-s, por ata harrojnë emrin dhe emri është Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut”, shtoi ai.
Siç e dini, Hawaii është i ndarë nga kontinenti i Amerikës së Veriut dhe ndodhet në Paqësor. Ky përdoret si argument për të mos qenë pjesë e NATO-s.
Përjashtimi u përcaktua në Traktatin e Uashingtonit, një dokument i krijuar nga NATO në 1949, dhjetë vjet përpara se Hawaii të bëhej shtet.
Megjithëse Neni 5 i Traktatit lejon vetëmbrojtje kolektive në rast të një sulmi ushtarak ndaj ndonjë anëtari, Neni 6 kufizon shtrirjen e tij gjeografike.
“Një sulm i armatosur ndaj një ose më shumë palëve do të konsiderohet një sulm në territorin e çdo pale në Evropë ose Amerikën e Veriut”, thotë Neni 6. Ai gjithashtu thotë se çdo territor ishull duhet të jetë në Atlantikun e Veriut, në veri të Tropikut.
Një zëdhënës i Departamentit Amerikan të Shtetit konfirmoi se Hawaii nuk mbulohej nga Neni 5, por tha se Neni 4, i cili thotë se anëtarët do të konsultohen kur kërcënohet “integriteti territorial, pavarësia politike ose siguria” e çdo anëtari, duhet të mbulojë çdo situatë që mund të ndikojë në shtetin e 50-të.
Zëdhënësi tha gjithashtu se çdo ndryshim i Traktatit që do të përfshinte Hawaiin nuk do të kishte gjasa të fitonte miratim, pasi anëtarët e tjerë kanë territore jashtë kufijve të Nenit 5.
Për shembull, NATO nuk iu bashkua anëtarit themelues, Britanisë e Madhe, në luftën e vitit 1982 kundër Argjentinës pasi trupat argjentinase pushtuan Ishujt Falkland, një territor i diskutueshëm britanik në Atlantikun e Jugut.
Disa ekspertë argumentojnë se kohët kanë ndryshuar gjatë dekadave që nga nënshkrimi i Traktatit të Uashingtonit dhe argumentojnë se situata e sotme politike në Indo-Paqësorin mund të kërkojë rishqyrtim.
Kjo për shkak se bazat ushtarake amerikane në Hawaii mund të luajnë një rol kyç në parandalimin e agresionit të Koresë së Veriut, si dhe në mbështetjen e mbrojtjes eventuale të Tajvanit.
Partia Komuniste e Kinës në pushtet pretendon se ishulli demokratik vetëqeverisës është territori i saj, edhe pse nuk e ka kontrolluar kurrë. Udhëheqësi kinez Xi Jinping e ka bërë “ribashkimin” me Tajvanin një pjesë kyçe të qëllimit të tij kryesor për “ringjalljen” e kombit deri në vitin 2049.
Edhe pse udhëheqësit kinezë thonë se shpresojnë të marrin kontrollin e ishullit me mjete paqësore, ata nuk e kanë përjashtuar mundësinë e një gjëje të tillë me forcë dhe kanë rritur frikësimin ushtarak të ishullit në vitet e fundit.
Akti i Marrëdhënieve me Tajvanin e detyron Uashingtonin të sigurojë armë për të mbrojtur ishullin dhe presidenti Biden ka sugjeruar se ai do të përdorte personelin ushtarak amerikan për ta mbrojtur atë në rast të një pushtimi kinez.
Skenari i lojës së luftës së vitit 2022 i kryer nga Qendra për Sigurinë e Re Amerikane, bëri që Kina të sulmonte instalimet e komandës dhe kontrollit të SHBA në Hawaii, si pjesë e veprimit të saj ushtarak për të marrë Tajvanin me forcë.
John Hemmings, drejtor i lartë i programit të politikës së jashtme të Indo-Paqësorit dhe politikës së sigurisë në Forumin e Paqësorit, thotë se përjashtimi i Hawaiit nga NATO heq një element parandalimi kur bëhet fjalë për mundësinë e një sulmi kinez në Hawaii në mbështetje të një fushate eventuale për Tajvanin.
Lënia e Havaiit jashtë NATO-s i sinjalizon Pekinit se anëtarët evropianë të NATO-s kanë potencialisht një lloj “klauzole daljeje” kur bëhet fjalë për mbrojtjen e territorit të SHBA në një situatë të tillë hipotetike, thotë ai.
“Pse të mos e vinim në dispozicion atë parandalues?”, thotë Hemmings. “Pse do ta linim mënjanë nëse do të pengonte vërtet Kinën të pushtonte Tajvanin?”
Rëndësia strategjike e Havaiit ka gjithashtu një rëndësi të thellë historike për SHBA-në. “Ky është vendi ku ndodhi Pearl Harbor. Ne u sulmuam këtu, gjë që na solli në Luftën e Dytë Botërore, dhe meqë ra fjala – kjo na çoi gjithashtu në ndihmën për të çliruar Francën,” thotë ai.
“Për amerikanët, ekziston një lidhje e drejtpërdrejtë midis këtij territori kombëtar dhe pjesëmarrjes sonë në Luftën e Dytë Botërore dhe në fund të fundit ndihmën tonë për të kontribuar në fitoren mbi Boshtin (aleancën e Gjermanisë naziste, Japonisë dhe Italisë)”, vijon Hemmings.
Ai argumenton gjithashtu se Guam, një territor ishull amerikan në Paqësor rreth 3,000 milje në perëndim të Hawaiit, duhet të përfshihet në mbrojtjen e NATO-s.
Ishulli, i cili ka qenë prej kohësh fokusi i luftimeve të Koresë së Veriut, është shtëpia e bazës së Forcave Ajrore Andersen, nga e cila SHBA mund të lëshojë bombarduesit e saj B-1, B-2 dhe B-52 në të gjithë Indo-Paqësorin.
Hemmings e krahason përjashtimin e Guamit nga NATO me mënyrën se si SHBA la gadishullin Korean jashtë kufirit që tërhoqi përtej Paqësorit për të penguar Bashkimin Sovjetik dhe Kinën nga përhapja e komunizmit në janar 1950. Pesë muaj pasi u tërhoq e ashtuquajtura Linja Acheson, filloi Lufta Koreane.
“Palët në konflikt ndihen të guximshme për të zhvilluar konflikt ushtarak dhe në fund lufta ndodh,” thotë Hemmings.
Santoro i Forumit të Paqësorit përmend gjithashtu se Guami duhet të përfshihet në mbrojtjen e NATO-s. “Strategjikisht, Guami është absolutisht shumë më i rëndësishëm se Hawaii,” thotë ai.
Analistë të tjerë argumentojnë se nëse një sulm i tillë hipotetik do të ndodhte në Hawaii ose Guam, lidhjet e thella dhe të qëndrueshme që lidhin SHBA-në dhe aleatët e saj demokratikë do të ishin shumë më të rëndësishme në vendimmarrjen e shteteve sesa një dispozitë teknike në traktatin e NATO-s. .
Në rast të një sulmi, “unë do të prisja që Shtetet e Bashkuara të përpiqeshin të formonin një koalicion të vullnetarëve, i cili do të përfshinte kryesisht, por sigurisht jo ekskluzivisht, aleatët rajonalë,” thotë Louis Simon, drejtor i Qendrës për Kërkime mbi Sigurinë, Diplomacinë dhe Strategjinë në Shkollën e Menaxhimit të Brukselit në Belgjikë.
Simon citon reagimin e fortë dhe të menjëhershëm të Aleancës pas sulmeve të 11 shtatorit, e vetmja herë në historinë e saj 74-vjeçare që NATO ka aktivizuar mekanizmin e saj të vetëmbrojtjes kolektive të Nenit 5.
“Por Uashingtoni në fakt zgjodhi të drejtojë përgjigjen e tij përmes një koalicioni të vullnetshëm dhe jo një komandë të NATO-s,” thotë ai. “Unë dyshoj se do të shohim një përgjigje të ngjashme në rast të një sulmi në Guam ose Hawaii, me SHBA që duan të mbajnë kontroll të plotë ushtarak mbi (përgjigjen) dhe fleksibilitet diplomatik.”
Simon thotë gjithashtu se ai nuk sheh ndonjë ndryshim të vërtetë midis anëtarëve të NATO-s dhe angazhimit të tyre ndaj SHBA-së dhe Aleancës.
NATO është shtylla kurrizore e komunitetit demokratik transatlantik. SHBA dhe anëtarët e tjerë të NATO-s theksuan unitetin e paprecedentë të Aleancës përballë pushtimit të paprovokuar të Ukrainës nga Rusia. Dhe NATO ka rritur gjithashtu retorikën e saj të përbashkët për Kinën në vitet e fundit, duke u zotuar të përballet me ato që i përshkruan si “sfida sistematike” të paraqitura nga Pekini.
“Unë personalisht dyshoj se ata do të ishin të gatshëm të ofrojnë forma të ndryshme ndihme në rast të një sulmi në territorin e SHBA, duke u përfshirë individualisht dhe përmes platformave shumëpalëshe si (Bashkimi Evropian) ose NATO,” tha ai, sipas CNN. /tesheshi.com/
