Pyetja:
Cilat janë kafshët e pastra (tahir) dhe të papastra (nexhis)?
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Dihet mirë se parimi i vendosur në mësimet islame është se gjërat dhe krijesat janë të pastra (tahir), dhe asgjë nuk mund të konsiderohet e papastër (nexhis) përveç nëse ka prova sheriatike që tregojnë se ajo është e papastër.
Kafshët janë të tipeve dhe llojeve të ndryshme dhe dijetarët ndryshuan në lidhje me vendimet mbi to se cilat janë të pastra dhe cilat janë të papastra. Ne mund ta përmbledhim diskutimin e tyre për këtë si më poshtë:
1. Çdo kafshë, mishi i së cilës lejohet të hahet është i pastër, sipas konsensusit të dijetarëve.
Ibn Hazmi ka thënë: Për çdo kafshë, mishi i së cilës lejohet të hahet, nuk ka dallime në mendimet e dijetarëve në lidhje me faktin se ajo është e pastër. Allahu i Lartësuar thotë: “…(Pejgamberi)i urdhëron ata për çdo të mirë dhe i ndalon nga çdo e keqe” (Araf: 157)
Çdo gjë që është hallall (e lejuar) është tajib (e mirë), dhe ajo që është e mirë nuk mund të jetë e papastër; përkundrazi është i pastër.” [1]
Ibn el-Mundhir ka thënë: “Të gjithë dijetarët janë pajtuar njëzëri, pa dallim mes tyre, se uji i mbetur i një kafshe mishi i së cilës lejohet të hahet është tahir dhe lejohet të pihet ose të pastrohet me të.” [2]
2. Çdo kafshë që nuk ka sistem qarkullimi është e pastër (tahir), si mizat, karkalecat, milingonat, bletët, akrepat, buburrecat, brumbujt dhe merimangat.
Sistemi i qarkullimit të gjakut i referohet gjakut. Të gjitha këto insekte [dhe arachnids] nuk kanë gjak ose sistem qarkullimi.
Fakti që ato janë të pastra tregohet nga fjalët e Profetit ﷺ: “Në qoftë se bie ndonjë mizë shtëpie në enën e ndokujt, atëherë ai le ta zhysë atë plotësisht në enë dhe pastaj ta hedhë, sepse në njërin krah të saj është sëmundja dhe në tjetrin është ilaçi i saj.” [3]
Nëse do të ishte e papastër, ai nuk do të na kishte porositur ta zhytnim në enë.
Ibn el-Kajjim ka thënë: “Ky është një tregues shumë i qartë se nëse një mizë vdes në ujë ose në ndonjë lëng tjetër, kjo nuk e bën atë të papastër. Ky është pikëpamja e shumicës së dijetarëve dhe nuk dihet asnjë dallim mendimi midis gjeneratave të hershme lidhur me këtë.
Dëshmia për këtë është se Profeti ﷺ ka urdhëruar zhytjen e tij në ushqim, dhe dihet se miza do të vdesë si pasojë e kësaj, veçanërisht nëse ushqimi është i nxehtë. Nëse do të ishte rasti që do ta bënte ushqimin të papastër, atëherë ky do të ishte një udhëzim për të prishur ushqimin, por Profeti ﷺ do ta rregullonte situatën.
Për më tepër, ky vendim përfshin edhe çdo gjë që nuk ka sistem të qarkullimit të gjakut, si bletët, grerëzat, merimangat dhe të ngjashme.” [4]
3. Kafshët që përzihen me njerëzit dhe është e vështirë t’i shmangen ato janë të pastra, edhe nëse mishi i tyre nuk lejohet të hahet ose janë grabitqarë.
Kjo përfshin macet, gomarët, mushkat, minjtë dhe kafshët e tjera që banojnë në shtëpi.
Kjo tregohet nga hadithi i Kabshah bint Ka‘b ibn Malik, i cili ishte i martuar me një djalë të Ebu Katades, dhe transmeton se hyri Ebu Katadeh.
Ajo tha: “I solla ujë për të marrë abdes, dhe një mace erdhi për të pirë prej tij, kështu që ai e vuri enën për të pirë.” Kabshah tha: “Ai më pa që e shikoja dhe më tha: A të duket e çuditshme, o bijë e vëllait tim?” Unë thashë: “Po.” Ai tha: “I Dërguari i Allahut ﷺ tha: “Ato (macet) nuk janë të papastër, por ato janë nga ata që qarkullojnë mes jush.” [5]
Ajo që nënkuptohet me “ata që qarkullojnë mes nesh” janë ata që hyjnë dhe përzihen me ne.” [6]
Fraza e përkthyer si “ata që qarkullojnë përreth” shfaqet si në formën mashkullore ashtu edhe në atë femërore në origjinalin arabisht. Forma mashkullore teuvafun u referohet fëmijëve të Ademit (njerëzve) të cilët shpesh hyjnë në shtëpitë e njëri-tjetrit e kështu me radhë, dhe forma e gjinisë femërore teuvafat u referohet bagëtive që shpesh jetojnë në afërsi të njerëzve, si delet, bagëtitë dhe devetë. Profeti ﷺ i konsideronte macet si të dy këtyre dy llojeve, sepse ato shpesh qarkullojnë dhe përzihen me njerëzit. Forma intensive e fjalëve arabe tregon se kjo ndodh shumë dhe shpesh.” [7]
Kjo tregon se arsyeja e vendimit se macet nuk janë të papastërta është vështirësia që do të kishte për t’i shmangur ato, sepse ato frekuentojnë shtëpitë dhe hyjnë në to, aq sa është e vështirë të mbrohen enët prej tyre. Domethënia është se ata qarkullojnë mes jush në shtëpitë dhe banesat tuaja, kështu që ju kalojnë dhe fërkohen kundër jush dhe ju i përkëdhelni ato, e sikur të ishin të papastër, do t’ju kisha porositur t’i shmangni ato.” [8]
Ibn el-Kajjim ka thënë: “Ajo që është përmendur në mësimet islame në lidhje me këtë është nga urtësia dhe qëllimi më i madh, sepse nëse Islami do të thoshte se ata ishin të papastër, kjo do t’i shkaktonte një telash dhe vështirësi të madhe umetit, sepse ato shkojnë rrotullohen mes njerëzve shumë, natën dhe ditën, dhe vijnë në kontakt me mobiljet, rrobat dhe ushqimin e tyre”. [9]
Pikëpamja se macet janë të pastra është pikëpamja e juristëve të të gjitha rajoneve, dijetarëve të Medinës, Kufes, Shamit (Sirisë) dhe të gjithë dijetarëve të Hixhazit dhe të Irakut, si dhe të dijetarëve të hadithit. [10]
Pra, nëse një mace pi nga një enë ose ha nga ushqimi i dikujt, ajo nuk bëhet e papastër.
Një analogji është tërhequr midis maceve dhe kafshëve të tjera që banojnë shpesh në shtëpi.
Pra, çdo kafshë që shkon shpesh nëpër njerëz dhe është e vështirë të shmanget, është nën të njëjtin rregull si macet. Por, një përjashtim bëhet nga ai për kafshën të cilën Ligjvënësi e ka përjashtuar prej saj, pra qentë. Ata shpesh qarkullojnë mes njerëzve, por pavarësisht se janë të papastër. Shejh Ibn Uthejmin ka thënë: “Kuptimi i dukshëm i hadithit tregon se ato (macet) konsiderohen si të pastra sepse është e vështirë t’i shmangesh, sepse ato janë ndër kafshët që qarkullojnë mes nesh dhe shpesh përzihen me ne, kështu që nëse do të konsideroheshin të papastër, kjo do të shkaktonte vështirësi për njerëzit.
Kështu mësojmë se arsyeja e vendimit është lloji i lëvizjes dhe përzierjes që e bën të vështirë shmangien e tyre. Pra, gjithçka që është e vështirë të shmanget konsiderohet e pastër.
Bazuar në këtë, mushkat dhe gomarët janë të pastër, dhe ky është mendimi më i saktë që është favorizuar nga shumë dijetarë.” [11]
Pikëpamja e saktë e dijetarëve është se gomarët dhe mushkat i përkasin të njëjtës kategori si macet për sa i përket ujit dhe djersës së tyre të mbetur të pastër. Ky është mendimi i malikive dhe i shafaitëve, për arsyen e përmendur dhe për shkak se njerëzit kanë nevojë për ta për të hipur dhe për të bartur mallra.
Ibn Kudamah ka thënë: “Mendimi i saktë për mendimin tim është se mushkat dhe gomarët janë të pastër, sepse Pejgamberi (paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të!) i hipte ato, dhe ata u hipën gjatë kohës së tij dhe gjatë epokës së sahabëve. Nëse do të ishin të papastër, Profeti ﷺ do ta kishte vënë në dukje këtë. Dhe për shkak se nuk mund të shmangen nga ata që i mbajnë, ata janë të ngjashëm me macet në këtë drejtim”. [12]
Shejh ‘Abd er-Rahman es-Sa’di ka thënë: “Pikëpamja e saktë për të cilën nuk mund të ketë dyshim është se mushkat dhe gomarët janë të pastër kur janë gjallë, si macet. Pra, pështyma dhe djersa e tyre janë të pastra. Kjo është për shkak se Pejgamberi (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) i kalëronte shumë, dhe ata kalëroheshin gjatë kohës së tij. Pejgamberi ﷺ ka thënë për macet: “Ato janë prej atyre që qarkullojnë mes jush”. Pra, ai e dha arsyen si të tillë, sepse ato qarkullojnë shumë mes njerëzve dhe është e vështirë t’i shmangesh, dhe dihet se vështirësia (për të shmangur gomarët dhe mushkat) është më e madhe se kaq.” [13]
4. Qentë dhe derrat janë të papastër
Fakti që derrat janë të papastër tregohet nga ajeti në të cilin Allahu i Lartësuar thotë: “Thuaj: “Në atë që më është shpallur mua (në Kur’an) nuk po gjej të ndaluar diçka nga ushqimi, përveç në qoftë se ai (ushqimi) është: cofëtinë, gjak i derdhur ose mish derri, ai është i ndytë..” (Enam: 145)
Pikëpamja se derrat janë të papastër është pikëpamja e shumicës së dijetarëve midis gjeneratave të mëparshme dhe të mëvonshme.
Ibn Hazmi ka thënë: “Dijetarët janë pajtuar njëzëri se mishi, dhjami, kërci, truri dhe gjymtyrët janë të gjitha haram dhe e gjithë kjo është e papastër.” [14]
Neveviu ka thënë: “Ibn el-Mundhir ka transmetuar se dijetarët u pajtuan njëzëri se derrat janë të papastër, dhe kjo është dëshmia më e fortë, nëse vërtetohet ai konsensus. Por mendimi i Malikut është se derrat janë të pastër për sa kohë që janë gjallë.” [15]
Sa i përket papastërtisë së qenve, kjo tregohet nga fjalët e Profetit ﷺ: “Pastrimi i enës së ndonjërit prej jush kur në të lëpin qeni bëhet duke e larë atë shtatë herë, herën e parë me dhe.’’ [16]
El-Khattabi ka thënë: “Nga ky hadith mund të kuptojmë se qentë janë të papastër në vetvete dhe nëse nuk do të ishte për faktin se ata janë të papastër, udhëzimi i Profetit ﷺ për të pastruar një enë që është lëpirë nga një qen nuk do të kishte asnjë kuptim. Pastrimi në thelb bëhet ose për të hequr papastërtinë rituale (hadet) ose për të hequr papastërtinë fizike (nexhasah). Enët nuk mund të jenë nën vendimin për papastërtinë rituale, prandaj dihet se qëllimi i këtij pastrimi është largimi i papastërtisë fizike.
Pasi të vërtetohet se gjuha e qenit me të cilën ai hedh ujë është e papastër dhe se ena duhet të pastrohet prej saj, atëherë mund të kuptojmë se të gjitha pjesët e tjera të qenit janë nën të njëjtin rregull si gjuha e tij në terma të papastërtisë. Pra, pavarësisht se cilado pjesë e trupit të saj e ka prekur atë, është e detyrueshme që të pastrohet”. [17]
Disa nga dijetarët janë të mendimit se hadithi tregon se vetëm pështyma dhe goja e qenit janë të papastër; sa i përket pjesës tjetër të trupit të qenit, ai duhet të konsiderohet i pastër, bazuar në parimin se gjithçka është e pastër, përveç nëse ka prova për të kundërtën. Ky është pikëpamja e Hanefive dhe është mendimi i cili është favorizuar nga Shejhul-Islam Ibn Tejmije. Shih: Mexhmu‘el-Fetava (21/530).
Ibn Dakik el-Eid (Allahu e mëshiroftë) ka thënë se vendimi se i gjithë trupi i qenit është i papastër është një mendim (ixhtihad) i dijetarëve, dhe nuk është tekst i transmetuar nga Profeti ﷺ. Prandaj ai tha: “Kështu është e qartë se hadithi tregon vetëm se papastërtia ka të bëjë me gojën e qenit, dhe ideja se pjesa tjetër e trupit të qenit është e papastër u zhvillua në mënyrë analogjie.” [18]
Ibn Kudamah ka thënë: Qentë dhe derrat janë të papastër, duke përfshirë të gjitha pjesët e trupit të tyre dhe mbeturinat e tyre (urina dhe feçet), dhe çdo gjë që bie prej tyre (si flokët dhe djersën). [19]
Ky është edhe qëndrimi i favorizuar nga Komisioni i Përhershëm për Ifta’. Thotë në Fetaua el-Lejneh (23/89): I gjithë qeni është i papastër, pështyma e tij dhe çdo gjë tjetër.
5. Për sa i përket të gjitha kafshëve të tjera që nuk përfshihen në kategoritë e përmendura më lart – qofshin ato grabitqarë si luanët, tigrat, leopardët dhe ujqit, ose janë zogj grabitqarë, si skifterët, shqiponjat, fajkonët dhe të ngjashme, ose janë kafshë, mishi i të cilave nuk hahet, edhe pse nuk janë grabitqarë, siç janë elefantët dhe majmunët – kjo është një çështje për të cilën dijetarët nuk u pajtuan.
- Pikëpamja e Malikive është se të gjitha kafshët janë të pastra kur janë gjallë, pa asnjë përjashtim nga kjo
- Pikëpamja e Hanefive është se të gjitha kafshët janë të pastra përveç derrave.
- Pikëpamja e Shafa’ive është se të gjitha kafshët janë të pastra, përveç qenve dhe derrave.
- Pikëpamja e Hanbelive është se qentë dhe derrat, dhe grabitqarët, si kafshët ashtu edhe zogjtë, janë të papastër, dhe të gjithë të tjerët janë të pastër.
Një numër i haditheve janë cituar si dëshmi për të vërtetuar se kafshët e përmendura më sipër janë të pastra ose të papastra, por ato janë ose daif (të dobëta) ose nuk janë të vlefshme për t’u cituar si dëshmi.
Dëshmia më e fortë që mund të citohet për pastërtinë e tyre është respektimi i parimit bazë dhe analogjia me macet.
Ibn Abd al-Barr ka thënë: “Për shkak se është vërtetuar në tekstet e hadithit se macet, të cilat janë grabitqarë që gjuajnë kafshë të tjera dhe hanë mish të ngordhur, nuk janë të papastër, kjo tregon se nuk ka papastërti në asnjë krijesë të gjallë.” [20]
Dëshmia më e fortë që mund të citohet për papastërtinë e tyre është si vijon:
1. Pejgamberi ﷺ ka vendosur se macet janë të pastra, edhe pse janë grabitqare, dhe si arsye për këtë ka dhënë faktin se ato janë nga ata që qarkullojnë mes nesh.
Nga kjo mund të kuptohet se grabitqarët e tjerë që nuk qarkullojnë mes nesh janë të papastër, përndryshe macet dhe grabitqarët e tjerë do të binin nën të njëjtin rregull dhe kjo arsye nuk do të kishte asnjë kuptim.
2. Hadithi i Abdullah ibn Umerit, i cili ka thënë: Kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut ﷺ tëIhkam el-Ahkam (fq. 24) pyetet për ujin në shkretëtirë, për grabitqarët dhe kafshët që vijnë për të pirë prej tij. Ai tha: “Nëse uji është i barabartë me dy kullah [21], atëherë ai nuk mund të bëhet i papastër.”
Nëse nuk do të ishte për faktin se pirja e grabitqarëve prej tij e bën atë të papastër, nuk do të kishte asnjë qëllim që ata të pyesnin për këtë ose t’u jepte këtë përgjigje.
Ibn et-Turkmani ka thënë: “Kuptimi i dukshëm i këtij hadithi tregon se uji i mbetur i grabitqarëve është i papastër, sepse po të mos ishte kështu, kjo gjendje do të ishte e kotë dhe kufizimi nuk do të kishte kuptim.” [22]
Neveviu ka thënë: Ky hadith u citua si dëshmi nga ata që thonë se uji i mbetur i grabitqarëve është i papastër, sepse përmend “dhe grabitqarët dhe kafshët që vijnë për të pirë prej tij”. Por kjo nuk llogaritet si provë, sepse kur grabitqarët vijnë në një pellg uji të lënë nga shiu, ata zakonisht futen në ujë dhe urinojnë në të, përveç faktit që këmbët e tyre dhe të ngjashme nuk janë zakonisht pa papastërti. Pra, pyetja e tyre ishte rreth kësaj, dhe Profeti ﷺ u tha atyre për një parim të përgjithshëm: nëse uji arrin sasinë e dy kullave, ai nuk bëhet i papastër për shkak të rënies së papastërtisë në të, dhe uji në shkretëtirë dhe në pellgjet e lëna nga shiu zakonisht është jo më pak se dy kullah.”[23]
Ubejdullah el-Mubarekfuri ka thënë diçka të ngjashme: “Hadithi i dy kullave nuk tregon se uji i mbetur i grabitqarëve është i papastër, siç mendojnë këta njerëz, sepse arsyeja e pyetjes ishte fakti se zakonisht, kur grabitqarët vijnë në ujë, ata futen në të dhe urinojnë dhe trupi i tyre mund të mos jetë i pastër nga ndotja e urinës dhe jashtëqitjes së tyre.” [24]
Mendimi se ai është i pastër është mendimi që u favorizua nga dijetarët e Komisionit të Përhershëm për Ifta, të cilët thanë: Mendimi më i saktë është se ata janë të pastër… Grabitqarët si ujqit, tigrat dhe luanët, si dhe shpendët grabitqarë si p.sh. skifterët dhe qiftet… Kjo është ajo që është në përputhje me dëshmitë e sheriatit.” (Fetava el-Lejneh ed-Da’imah 5/380), nën mbikëqyrjen e Shejh Ibn Bazit.
Në mënyrë të ngjashme, shejh Ibn Uthejmin e ka konsideruar këtë mendim si më të saktë, pasi ka thënë: “Mendimi i saktë është se ato janë të pastra, sepse nëse themi se ato janë të papastra, kjo do t’u shkaktojë vështirësi njerëzve, sepse ka pellgje uji të mbetura nga shiu në shkretëtirë që janë më pak se dy kullahë dhe padyshim që në këtë ujë vijnë grabitqarët dhe zogjtë. Pra, nëse themi se ata janë të papastër, kjo do t’u shkaktojë vështirësi njerëzve, por ajo që na duket se është se Profeti ﷺ erdhi në ujë të tillë dhe mori abdes duke e përdorur atë. ” [25]
Nga të gjitha ato sipër mund të konkludojmë:
Që të gjitha kafshët derisa janë gjallë janë të pastra, qofshin ato mishi i të cilave lejohet të hahet, grabitqarët, insektet apo ndonjë gjë tjetër, dhe nuk bëhet përjashtim nga kjo, përveç qenve dhe derrave, të cilët janë të papastër.
Dhe Allahu e di më së miri.
islamqa.info
—————
[1] El-Muhalla (1/129)
[2] El-Eusat (1/299)
[3] Buhariu (5782)
[4] Zad el-Mead (4/101)
[5] Transmetuar nga katër autorët e Sunenit. Klasifikuar si sahih nga Buhariu, Tirmidhiu, Ukayli dhe Darakutni.
[6] Et-Temhid (1/319)
[7] Sherh Ebi Davudi nga el-Ajni (1/220)
[8] ‘Awn el-Ma’bud (1/141)
[9] I‘lam el-Muvakki‘në (2/172)
[10] El-Eusat nga Ibnul-Mundhir (1/276)
[11] Esh-Sherh el-Mumti‘ (1/444)
[12] El-Mugni (1/68)
[13] El-Mukhtarat el-Xhelijah (fq. 27)
[14] Maratib el-Ijma‘ (fq. 23)
[15] El-Mexhmu‘ (2/568)
[16] Muslimi (9279)
[17] Ma’alim es-Sunen (1/39)
[18] Ihkam el-Ahkam (fq. 24)
[19] El-Mughni (2/67)
[20] Et-Temhid (1/336)
[21] Një Kullah është një enë e madhe uji, përmasat e së cilës dijetarët ndryshojnë, nga pesë deri në pesëdhjetë lëkura uji.
[22] El-Xheuhar en-Naki (1/250)
[23] El-Ijaz fi Sherh Sunen Ebi Davud (fq. 287)
[24] Mir‘at el-Mafatih (2/185)
[25] Et-Ta’likat ‘ala el-Kafi (1/41)
