Duket se ka shumë zhurmë këto ditë për Bitcoin-in dhe kriptovalutat pasi ato tërheqin vëmendjen në qarqet me shumicë muslimane dhe në vendet në zhvillim. Aftësia e kriptovalutave për të zgjeruar tregjet, madje duke i tejkaluar edhe rregullatorët për shkak të natyrës së saj të decentralizuar e bën atë një aset tërheqës për investitorët e ardhshëm. Disa mund të kërkojnë të çlirojnë kapitalin nga kontrolli i qeverisë, të tjerët thjesht kërkojnë një mënyrë të thjeshtë për të transferuar para nëpër atë që njihet si “dark web”.
Një pyetje që njerëzit duket se po bëjnë më shumë këto ditë është “A është hallall Bitcoini?”
Motivimi për këtë pyetje gjithsesi tregon një të metë fatale në të kuptuarit e rrënjëve epistemologjike të legjislacionit islam dhe mënyrën se si ndërtohet ai. Njerëzit që bëjnë këtë pyetje në lidhje me Bitcoin janë faqja tjetër e atyre që pyesin nëse ari dhe argjendi janë të detyrueshëm të përdoren si monedhë. Të dyja këto qasje paraqesin që duhet të ketë një formë të provave ligjore pozitive që obligojnë ose lejojnë përdorimin e çdo gjëje në mënyrë që ajo të jetë e ligjshme sipas legjislacionit Islam. Kjo nuk mund të jetë më larg së vërtetës.
Çdo gjë lejohet nëse faktet nuk tregojnë ndryshe
Një parim shumë i njohur i legjislacionit islam që është “rregulli bazë për të gjitha gjërat e tjera është lejueshmëria” (الأصل في الأشياء الحل والإباحة).
Prandaj pyetja që duhet të bëjmë nuk është “A është Bitcoin hallall” por përkundrazi “cilat janë parametrat që rregullojnë përdorimin e Bitcoin sipas legjislacionit islam”. Ato duken si e njëjta pyetje por në fakt nuk janë. E para supozon që Sheriati duhet të flasë për çdo incident individual drejtpërdrejt në mënyrë që të jetë i ligjshëm për përdorimin e muslimanëve. Ky lloj i të menduarit sjell një formë të dogmatizmit, e cila është shumë e rrezikshme dhe të cilën unë e kam prekur edhe në disa artikuj të tjerë. Pyetja e dytë vjen nga parimi i përgjithshëm që përmendëm më parë që bazohet në vargje të shumta të Kuranit dhe në traditat e ndryshme të Sunetit që thonë se të gjitha janë të lejuara për ne, përveç atyre gjërave që Zoti i ka konsideruar të paligjshme.
وَقَدْ فَصَّلَ لَكُمْ مَا حَرَّمَ عَلَيْكُم
Sure El-An’am 119
“Zoti ka përshkruar në detaje për ju atë që është e paligjshme për ju.”
وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَٰلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُم
Sure En-Nisa ’24
“Dhe e lejuar për ju është gjithçka përtej kësaj që kërkoni me pasurinë tuaj …”
Këto janë vetëm dy nga vargjet që japin një tregues të tillë. Dëshmitë e hollësishme për këtë parim mund t’i gjeni të nxjerra në librat e Usulit dhe Kawā’id-it.
Bitcoin si e drejtë e pronësisë intelektuale?
Gjatë një bisede të fundit, një nga pyetjet që mu shtrua mua ishte, nëse ishte e përshtatshme të thuash që Bitcoin është i lejueshëm për t’u përdorur, pasi ajo kriptovalutë ështe një e drejtë e pronësisë intelektuale.
Pretendimi nëse është e lejueshme për të kryer transaksione të shitjeve (عقد السلم) në bitcoin sepse bitcoini është pronë intelektuale është element që duhet të analizohet pak më tej.
Prona intelektuale nuk jep ndonjë status specifik për asgjë në të drejtën e saj. Unë mund të zotëroj pronësi intelektuale të diçkaje, por kjo diçka në vetvete nuk është në përputhje me sheriatin. Së dyti, ne do të duhet të gjykojmë se cila është vlera e qenësishme e sendit për të cilin po pretendoj se është pronë intelektuale. Nëse është diçka që është e kudondodhur deri në atë pikë sa të mos japë ndonjë karakteristikë diferencuese mbi gjërat që janë si ajo, atëherë në realitet nuk ka të drejtë të pronësisë intelektuale. Për shembull, unë që pretendoj të drejtat e pronësisë intelektuale mbi frazën “Qielli është blu” është i pavlefshëm, sepse kjo frazë nuk është fiksuar në një gjendje të përhershme, nuk është një shprehje unike dhe është joorigjinale.
Po kështu unë që zotëroj një njësi individuale të Bitcoinit nuk mund të përshkruhet si një pjesë e pronës intelektuale, pasi Bitcoin të jetë në një gjendje të fiksuar është diçka që duket se bie në kundërshtim me natyrën e Bitcoin-it për të qenë një teknologji e shpërndarë Ledger. Gjithashtu nuk mund të thuhet se është një shprehje unike pasi nuk ka shprehje në kuptimin artistik përmes zotërimit të një malli ose një pasurie, dhe në të njëjtën mënyrë nuk është origjinale pasi ka miliona Bitcoins.
Unë personalisht e shoh këtë mënyrë të vërtetimit të lejueshmërisë së Bitcoinit të jetë e dobët dhe e cila nuk ka shumë bazë nga trashëgimia jonë e legjislacionit islam. Siç e përmenda në fillim të këtij artikulli nuk është e nevojshme të vërtetohet lejueshmëria e diçkaje për sa kohë që nuk ka faktorë të ndaluar të përfshirë në të ose rreth tij.
Gërmimi më tutje mbi mënyrën se si ta karakterizojmë Bitcoin-in sipas Legjislacionit Islam
Pyetja pastaj bëhet si e karakterizojmë Bitcoin-in për qëllimet e përdorimit të tij dhe vendosjen e parametrave për përdorimin e saj të lejueshëm.
A është thjesht një aset dixhital? A është thjesht një monedhë? Nëse është një monedhë, çfarë lloji i monedhës është, a është monedhë malli, monedhë përfaqësuese apo një monedhë fiat?
“Monedha Fiat lëshohet nga një qeveri dhe nuk mbështetet nga ndonjë mall, por përkundrazi nga besimi që kanë individët dhe qeveritë se palët do ta pranojnë atë monedhë. Sot, shumica e valutave kryesore globale janë fiat. Shumë qeveri dhe shoqëri kanë zbuluar se monedha fiat është më e qëndrueshme dhe më pak e mundshme të jetë e ndjeshme ndaj përkeqësimit ose humbjes së vlerës me kalimin e kohës.”
Ne duhet të bëjmë dallimin midis substancës, karakteristikave dhe funksionit të një aseti të caktuar. Monedha, çdo monedhë, në zemrën e saj nuk ka asnjë përmbajtje. Mund të jetë një aset, i mbështetur nga një aset, dhe mund të mos jetë.
Karakteristikat janë ato që bëjnë dallimin midis bitcoinit si teknologji dhe Bitcoinit si monedhë. Teknologjia e ruajtjes së vlerës dhe verifikimit përmes teknologjisë së shpërndarë është e rëndësishme dhe mbrohet nga ligjet e pronësisë intelektuale. Funksioni është që ajo përdoret si një monedhë në një kuptim të kufizuar që do të thotë se nuk pranohet në të gjitha tregjet dhe nga të gjithë shitësit. Në këtë kuptim është shumë e ngjashme me “monedhën e dobët”.
Ne mund të shohim ndryshimin midis Bitcoin si një monedhë dixhitale e aseteve dhe aseteve të tjera dixhitale që në të vërtetë kanë përdorime funksionale përtej transferimit të thjeshtë dhe ruajtjes së vlerës. Bitcoin është ndryshe nga sa të themi një shtojcë e WordPress që unë mund ta blej dixhitalisht dhe ta transferoj te një person tjetër dixhital. Vlera e kësaj shtojce është në funksionin e saj dhe aftësinë e saj për të më siguruar një operacion të caktuar të nevojshëm për sistemin WordPress.
Zbatimi i legjislacionit islam në Kriptovaluta dhe asete (pasuri) dixhitale.
Kjo nuk do të thotë që rregullat e shkëmbimit të monedhave nuk zbatohen, veçanërisht kur marrim arsyetimin për ndalimin e Kamatës në gjëra me vlerë (ثمنية). E rëndësishme të theksohet se studiuesit e të kaluarës që do të lejonin Salamin në Monedhat Fiat (fulus) e bënë këtë sepse arsyetimi i tyre për diçka që ishte Ribawi për ta ishte pesha dhe gjinia, dmth. vlera themelore e aseteve të mallit që po përdoret si monedhë fiat (për pagesa dhe këmbim).
“Ribawi quhen gjashtë artikujt (sendet) që shiten sipas peshës dhe masës, fjalë për fjalë: ari, argjendi, hurmat, gruri, kripa dhe elbi. Shkëmbimi i këtyre substancave në natyrë duhet të jetë në masë të barabartë dhe me transferim të menjëhershëm të posedimit (kabdh) në mënyrë që të shmanget shkëmbimi i sasive të pabarabarta (masa dhe pesha) ose e ashtuquajtura kamatë në tregti (riba al-fadhl). Nëse kryhet në përputhje me këto kushte, atëherë shkëmbimi është pa kamatë (d.m.th., hallall / i lejueshëm / në përputhje me sheriatin).”
Pse ata e konsideruan vlerën e aseteve si karakteristikën kryesore sepse nëse po blini monedha bakri që kanë qenë në qarkullim më parë ju gjithmonë mund t’i shkrini ato për vlerën e tyre të asetit edhe pse ato nuk kanë asnjë vlerë monetare në atë kohë.
Kjo është dukshëm e ndryshme nga Bitcoin e cila nuk ka vlerë të natyrshme të aseteve. Bitcoinat ekzistojnë si një njësi e llogarisë / matjes së transaksioneve të tyre, në të njëjtën mënyrë që ekzistojnë njësi matëse për distancën. Por një njehsor nuk ekziston si një objekt i pavarur, po ashtu bitcoin nuk ekziston as si një më vete. Nëse nuk do të ishte për funksionin e tij si një ruajtës i vlerës dhe një metodë për transferimin e kësaj vlere, ajo nuk do të ekzistonte.
E vetmja vlerë e qenësishme që ka Bitcoin është funksioni i saj. Pavarësisht nga e gjithë teknologjia e blockchain-it dhe risive të tjera teknologjike që qëndrojnë pas asetit dixhital, ajo nuk ka asnjë vlerë të vetën.
Kjo forcon idenë që rregullat e kamatës që zbatohen për monedhat Fiat, po aq njësoj zbatohen edhe te mallrat dhe monedhat e tjera përfaqësuese, përfshi kriptovalutat.
Edhe sikur të ishte vetëm një pasuri dixhitale
Edhe nëse do të thonim që monedhat Fiat nuk trajtohen me të njëjtat përcaktime të sakta si monedhat në formë të mallrave (p.sh. ari dhe argjendi), rregullat e huave (قرض) ende zbatohen për të gjitha sendet e zbutshme (مثليات). Prandaj është e palejueshme për mua t’ju huazoj një filxhan sheqer dhe të kërkoj dy filxhna sheqer mbrapa. Kur ta bëj këtë, unë po përcaktoj filxhanin shtesë të sheqerit për vlerën e kohës ose interesin e paguar të humbur nga huaja ime.
Le t’ia bëjmë vetes këtë pyetje, a do të ishte e pranueshme për mua t’jua shes një Bitcoin për dy Bitcoina? Nëse thoni po, duhet të tregoni se si çdo Bitcoin ka një vlerë specifike bazuar në karakteristikat e tij të natyrshme përtej atyre të fituara përmes transferimit dhe tregtisë. Tani përgjigja e zakonshme do të jetë se ka një ndryshim midis Bitcoinave “të pastër” dhe atyre që janë përdorur më parë në transaksione. Por mos harroni se ne po flasim këtu për karakteristikat e qenësishme, jo për ato që u përvetësuan më vonë. Pra, nëse unë marr 50 Bitcoina të hënën dhe 50 Bitcoina të martën dhe të mërkurën ju transferoj 100 Bitcoina, nuk ka asnjë mënyrë për të bërë diferencimin midis tyre. Ato janë të ndashme në nivelin subatomik dhe monedhat që rrjedhin brenda dhe jashtë transaksioneve janë të përziera.
Nëse Bitcoin-at janë të lejuar për të tregtuar si komoditetet tjera, thjesht sepse ka një ndryshim midis Bitcoinave të pastër dhe të ndotur, atëherë banknotat e dollarit janë të lejueshme të tregtohen si një komoditet sepse ka dollarë të lëshuar rishtas, si dhe ka dollarë të vjetër të ndotur (para të pista). Ky është një pohim qesharak dhe nuk mund ta mbështesin ata që bëjnë pretendimin për ndryshimin midis Bitcoinave të pastër dhe Bitcoin-ave të ndotur.
“Bitcoini i ndotur është një koncept që sugjeron që Bitcoin ose kriptomonedha e lidhur me aktivitete të paligjshme është “e ndyrë” dhe se mbetet në atë mënyrë për një kohë të pacaktuar. Kështu, shqetësimi është që individët mund të marrin Bitcoina të ndotur, pa asnjë faj të tyre, dhe mund të marrin fondet e tyre, mund tu bllokohen llogaritë, ose të paktën t’i nënshtrohen një kontrolli të shtuar. “
Kështu që përsëri kthehemi në pyetjen tonë fillestare a mund të tregtojmë një Bitcoin për dy Bitcoina? Jo vetëm që do të ishte e paarsyeshme të bëhej kështu, por ajo bie në kundërshtim me konsensusin e heshtur që është treguar nga Ibn Kudamah në al-Mughni: “Gjithçka në të cilën Riba al-Fadl është e ndaluar, atëherë Riba al-Nasī’ah është e ndaluar në të gjithashtu; pa ndonjë ndryshim që ne dimë. ”
Përfundim
Bitcoin dhe kriptovalutat e tjera janë të lejueshme sepse nuk gjendet asgjë në to që kërkon që ato të jenë të palejueshme.
Çdo gjë e palejueshme në lidhje me kriptovalutat vjen nga mënyra se si ato përdoren, qoftë kjo përmes shitjes, blerjes, tregtisë ose “mining”. Për të zbutur ndonjë nga rreziqet që lidhen me këtë palejueshmëri duhet të zbatohen ligjet islame të shkëmbimit të monedhës.
Pretendimi se ato janë pasuri dixhitale dhe kështu përjashtohen nga rregullat e Kamatës është një pretendim i dobët për mendimin tim, bazuar në natyrën dhe funksionin e këtyre pasurive.
Nëse dikush do të përdorë kriptovaluta, ata duhet të ndjekin rregullat për shkëmbimit të monedhës sipas ligjit Islam.
Si një vendim biznesi, unë personalisht nuk do të rekomandoja askënd që nuk e njeh tregtinë të shkojë në kriptovaluta. Tregu mund të jetë jashtëzakonisht i paqëndrueshëm. Disa monedha ka shumë të ngjarë të jenë një flluskë që do të shpërthejë. Nëse nuk dini se çfarë po bëni, lëvizni në të sigurtën.
Këto janë thjesht mendimet e mia në lidhje me përdorimin e Bitcoin dhe jo një koment mbi konceptin POW (Proof of Work) ose POS (Proof of Stake) të cilin akoma po e hulumtoj.
Unë do të azhurnoj këtë artikull dhe do të lëshoj të tjerë ndërsa kërkimi im mbi këtë temë vazhdon.
Joe Bradford
Solli në gjuhën shqipe: kohaislame.com
Joe Bradford është një sipërmarrës dhe një studiues amerikan i Islamit. Ai ka një Master në Sheriatin Islam nga Universiteti i Medinës dhe ka studiuar tradicionalisht në botën Islame për 20+ vitet e fundit. Ai ka shërbyer edhe VP dhe Konsulent i Lartë i Sheriatit për Bankën Al Rajh, banka më e madhe islame në Lindjen e Mesme. Joe është si Këshilltar Etik i Financave për individë dhe institucione brenda dhe jashtë vendit.
