15.9 C
Pristina
Thursday, March 28, 2024

FP: Pse Perëndimi duhet të bëjë paqe me Erdoganin tani?

Më të lexuarat

Ai është i vetmi personazh prej personazheve të pakëndshme për Perëndimin, me të cilin Perëndimi ka nevojë urgjente për marrëdhënie më të mira.

Perëndimi demokratik ka një histori të gjatë dhe të diskutueshme të hyrjes në aleanca të leverdishme me diktatorët dhe të fortët në mbarë botën – partnerë të pakëndshëm, por të nevojshëm në përballjen me kërcënimet ndaj rendit ndërkombëtar. I denoncuar si i dyshimtë nga pikëpamja etike, ky lloj qëndrimi është gjithashtu një politikë realiste, par excellence e ekuilibrit të pushtetit. Ai i mundësoi botës të bashkohej për të mposhtur Adolf Hitlerin në Luftën e Dytë Botërore dhe Perëndimin për të fituar Luftën e Ftohtë.

Në krye të listës së partnerëve të pakëndshëm, Perëndimi ka nevojë urgjente për marrëdhënie më të mira me të cilat sot qëndron presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan. Së fundmi, ai ka kërcënuar se do të bllokojë anëtarësimin në NATO për Suedinë dhe Finlandën. Do të duhet shumë kohë përpara se Perëndimi t’i besojë vërtet atij.
Megjithatë, realiteti është se Perëndimi ka nevojë për Erdoganin më shumë se kurrë. Lufta brutale, e gjithanshme e Rusisë kundër Ukrainës e ka ngritur shumë profilin e Turqisë në tabelën gjeostrategjike të shahut. Ankaraja është shfaqur si një furnizues kryesor i dronëve në Kiev – dërgesat që për fat të mirë nuk ka treguar se synon t’i ndalojë. Shanset e fitores së Ukrainës do të përmirësoheshin ndjeshëm nëse do të zgjeroheshin dërgesat turke të armëve. Erdogan, i cili kontrollon hyrjen në Detin e Zi përmes Ngushticave Turke, mbylli në mënyrë vendimtare kalimin për anijet luftarake në fund të shkurtit.

Në të njëjtën kohë, Ankaraja ka qenë gjithashtu e gatshme të bashkëpunojë me Moskën për Ukrainën, ku Erdogan sheh një mundësi. Ministri i Jashtëm turk Mevlut Cavusoglu diskutoi planet për të siguruar një rrugë për eksportet e grurit ukrainas me homologun e tij rus, Sergey Lavrov, në Ankara më 8 qershor, duke kërkuar një zbritje prej 25 për qind në blerjet e grurit turk si pjesë e marrëveshjes. Pa Ankaranë në bord, çdo propozim perëndimor për të thyer bllokadën ruse të porteve të Ukrainës është i vdekur pas mbërritjes.

Por më e rëndësishmja, Turqia do të jetë një lojtar kyç në riorganizimin e furnizimeve evropiane me energji, jo më pak për shkak se ajo kontrollon aksesin e energjisë përmes një numri tubacionesh thelbësore. Çelësi i strategjisë së Korridorit Jugor të Gazit të Evropës, për shembull, është gazi nga Azerbajxhani i furnizuar nëpërmjet tubacioneve Trans-Anatolian dhe Trans-Adriatik të Turqisë – të inauguruara përkatësisht në 2018 dhe 2020 – dhe që mbushin rrjetin evropian të gazit në Ballkan dhe Itali.

Erdogan po kërkon gjithashtu në mënyrë aktive të zhvillojë burimet e gazit të Turqisë dhe potencialisht edhe të lidhë fushat e gazit në det të hapur si ato izraelite dhe qipriote me rrjetin evropian të tubacioneve. Përpjekje të tilla natyrisht janë të komplikuara nga mosmarrëveshjet greko-turke mbi Qipron dhe ujërat përreth. Një partneritet i ringjallur europiano-turk mund të jetë e vetmja mënyrë për të shfrytëzuar plotësisht burimet e pasura energjetike të Mesdheut Lindor. Një partneritet i tillë gjithashtu mund ta shtyjë Erdoganin të bëjë një përballje me Rusinë, ku inaugurimi i gazsjellësit Rrjedha Turke në 2020 sinjalizoi një pikë të re të lartë në marrëdhëniet turko-ruse.

Së fundi, rreshtimi me Erdoganin do t’i ofronte Perëndimit më shumë levë gjeostrategjike mbi Kremlinin përtej luftës në Ukrainë. Turqia është gjithashtu një lojtar kyç në tre konflikte shtesë ku përfshihet Rusia: Siria, Libia dhe mosmarrëveshja midis Armenisë dhe Azerbajxhanit për Nagorno-Karabakun. Erdogan kaloi nga një politikë e neglizhencës beninje në ndërhyrjen aktive në këto konflikte gjatë dekadës së kaluar, i motivuar nga një dëshirë për të rritur rolin e Turqisë si një fuqi rajonale e pavarur nga Perëndimi. Një partneritet i rifilluar me Erdogan ofron pika të mëtejshme presioni në përpjekjen për të kufizuar ndikimin global të Moskës.

Që largimi i Erdoganit nga Perëndimi dhe marrëdhëniet më të ngushta me Moskën të ndryshojnë, është e rëndësishme të kuptojmë se çfarë e motivoi atë. Sot, Perëndimi po paguan një çmim për dështimin për të dëgjuar shqetësimet e tij. Zhvendosja fillimisht filloi në vitin 2011, pasi Pranvera Arabe përfshiu Afrikën e Veriut dhe Lindjen e Mesme. Erdogan ishte i bujshëm, pasi kryengritjet ofruan perspektivën për të sjellë islamikë të ngjashëm me veten në pushtet në të gjithë rajonin. Ai u ndje i tradhtuar kur në atë kohë SHBA. Presidenti Barack Obama dështoi të mbajë linjat e tij të kuqe në Siri dhe braktisi presidentin e atëhershëm egjiptian Mohamed Morsi, i lidhur me Vëllazërinë Myslimane dhe i mbështetur publikisht nga Erdogan, kur ushtria egjiptiane rrëzoi Morsin në një grusht shteti. “Turqia e ka mësuar në mënyrën e vështirë që SHBA-të nuk janë të gatshme të investojnë në rajon”, më tha Muhammet Kocak, një specialist i marrëdhënieve ndërkombëtare me qendër në Ankara. Në mënyrë të ngjashme, “shqetësimet e sigurisë së Turqisë nuk janë perceptuar si një çështje veçanërisht e rëndësishme në axhendën e NATO-s,” tha Elizabete Aunina, një studiuese doktorature në Universitetin e Amsterdamit e fokusuar në politikën turke të sigurisë.
Por ajo që e përshpejtoi largimin e Erdoganit nga Perëndimi – dhe zhvendosjen në Moskë – ishte ndjenja e tij e tradhtisë pas grushtit të shtetit të dështuar turk të vitit 2016, të cilin ai akuzoi publikisht Shtetet e Bashkuara për nxitje. Ai gjithashtu u ndje i braktisur nga aleatët e tij të NATO-s kur Uashingtoni tërhoqi sistemet e tij të mbrojtjes raketore Patriot nga Turqia dhe kur NATO mezi reagoi pasi Turqia rrëzoi një avion luftarak rus që hyri në hapësirën e saj ajrore, incidenti i parë i tillë që përfshin NATO-n dhe fuqinë ajrore ruse ose sovjetike në 60 vite histori. Që atëherë, Erdogan ndjeu se Moska ofronte një rrugë më të mirë për të përmirësuar pozicionin e tij rajonal dhe atë të brendshëm.

Bashkëpunimi turko-rus që atëherë përfshin gazsjellësin TurkStream, planet që Rusia të ndërtojë një termocentral bërthamor prej 20 miliardë dollarësh në Turqi dhe njoftimin e vitit 2017 se Ankaraja do të blinte sistemin e mbrojtjes raketore S-400 të Moskës. Dhe megjithëse Turqia dhe Rusia herë pas here kanë luftuar – për shembull, ato mbështesin anët e ndryshme në luftërat civile në Siri dhe Libi – marrëdhëniet kanë mbetur gjerësisht të ngrohta dhe të menaxhueshme. Kjo vetëm rrit levën e mundshme strategjike që Perëndimi do të fitonte nëse do të ndryshonte orientimin e Erdoganit.

Çfarë karrote mund t’i ofronte Perëndimi Erdoganit për braktisjen e Moskës? Kriza ekonomike e Turqisë mund të jetë vetëm një mundësi. Me inflacionin vjetor që arriti në 73.5 për qind në maj, rezervat valutore pranë niveleve më të ulëta të të gjitha kohërave dhe lira turke u ul me 30 për qind kundrejt dollarit nga viti i deritanishëm pas një rënie prej 44 për qind në vitin 2021, rreziku i falimentimit të Turqisë është rritur. Investitorët e huaj janë larguar nga tregu. Në kërkim të dëshpëruar për kapital të ri të huaj, Erdogan madje rregulloi marrëdhëniet me rivalin e tij kyç rajonal, Princin e Kurorës Saudite, Mohammed bin Salman. Do të ishte më mirë që Perëndimi t’i ofronte Erdoganit një shpëtim ekonomik sesa ta lejonte Moskën ta bëjë këtë. Rezerva Federale e SHBA-së dhe Banka Qendrore Evropiane, për shembull, duhet të konsiderojnë t’i ofrojnë Erdoganit një linjë shkëmbimi valutor, një instrument stabilizues që ata e kanë zgjeruar ndjeshëm në dekadat e fundit. Qasja në dollarë dhe euro mund të lehtësojë shumë nga sfidat ekonomike në rritje të Ankarasë dhe të krijojë terrenin për një partneritet më bashkëpunues.

Erdogan e di se ka një dorë të fortë dhe ka të ngjarë të bëjë kërkesa të tjera. Ai tashmë ka ushtruar ndikimin e tij mbi pranimin e dëshiruar të Suedisë dhe Finlandës në NATO, duke e lidhur atë me një dorë më të lirë të Turqisë kundër kurdëve sirianë, të cilët kanë qenë aleatët trima të Perëndimit në luftën kundër Shtetit Islamik. Në fillim të këtij muaji, Erdogan njoftoi planet për një operacion të ri që synonin ata. Ai mund të bëjë kërkesa për interesa të tjera rajonale dhe sigurisht që do të përpiqet të zbehë kritikat perëndimore ndaj qeverisjes së tij të brendshme. Këto lëshime mund të jenë të kushtueshme për interesat e tjera perëndimore.

Ekziston një hezitim i qartë për të angazhuar Erdoganin për momentin. Strategjia e Perëndimit duket se është të “llogarisë në mundësinë që Erdogan të humbasë zgjedhjet [qershor 2023]”, sipas Kocak. Të mbështetesh tek Erdogani për të lejuar zgjedhje të lira dhe të ndershme dhe një transferim të mundshëm paqësor të pushtetit një vit nga tani është idealiste në rastin më të mirë dhe naive dhe e pashpresë në rastin më të keq.

Erdogan është një personazh i pakëndshëm për perëndimin dhe ka të ngjarë të mbetet i tillë. Por është në interesin e Perëndimit që ai të jetë në anën e tij – jo të Rusisë – në mënyrë që të dobësojë Putinin dhe të sigurojë mbijetesën e Ukrainës. Mundësia është atje dhe nuk do të ishte e mençur nga Perëndimi që të mos provonte.

Maximilian Hess, bashkëpunëtor për Azinë Qendrore në Institutin e Kërkimeve të Politikës së Jashtme, Foreign Policy.

Përktheu: kohaislame.com

- Advertisement -spot_img

Më tepër

Të fundit