“Në të dërguarin e Allahut ka një shembull të mrekullueshëm për atë, që shpreson tek Allahu dhe Dita e Fundit dhe e përmend shumë Allahun.” (Ahzabë, 21)
I dërguari i Allahut, paqja qoftë mbi të!, na ka lënë neve katër modele në lidhje me bashkëjetesën me të tjerët. Njëri prej tyre është modeli që ka ekzistuar në Mekën e Ndritur kur situata atje ishte “durimi dhe bashkëjetesa”. Modeli i dytë është modeli i qëndrimit të myslimanëve në Habeshe dhe situatë atje ishte “besëlidhja dhe kooperimi”. Modeli i tretë është modeli i Medinës në etapën e parë të saj dhe situatë atje ishte “çlirimi dhe bashkëpunimi”. Modeli i katërt ishte ai i Medines në etapën e fundit të saj dhe situatë atje ishte “drejtësia” dhe “vetëdija para përpjekjes”.
Qëndrimi i myslimanit në shoqëri nuk del jashtë këtyre katër kontureve. Është obligim yni që të përfitojmë shumë nga secili prej këtyre modeleve të paraqitura duke patur parasysh se është një metodologji e zgjedhur vetë nga Allahu i Lartësuar. Është detyrë e jona që t’i perceptojmë realitetet e këtyre modeleve, që janë të vlefshme e të dobishme për myslimanin në çdo situatë e rrethanë, e të kuptojmë traditën e të Dërguarit tonë, paqja qoftë mbi të!, përmes rrjedhës historike dhe pozitave të tij.
Nga ajo që na transmetohet me saktësi nga Ibn Habbani , i dërguari i Allahut, paqja qoftë mbi të!, ka thënë: “Nga mençuria e familjes së Daudit është që besimtari të jetë perceptues i çështjes së tij dhe i njohur me kohën e tij”. Në Mekë, qeverisja dhe anëtarët e saj ishin politeistë, kurse myslimanët ishin në opozitë. Populli e urrente Islamin dhe myslimanët dhe i dëmtonte ata.
Qeverisja në Habeshe ishte jo myslimane, por ajo ishte e drejtë dhe i respektonte pakicat, përfshi këtu myslimanët, duke i siguruar atyre të drejta dhe liri.
Në Medine në etapën e parë qeveria ishte myslimane, por popullsia ishte e përzier, mes tyre Kishte çifutë, politeistë, paganë, hipokritë dhe myslimanë.
Në Medine në etapën e fundit, u pakësua kjo llojshmëri ku nuk mbeti asnjë nga politeistët, por mbetën shumë çifutë, bazuar në të dhënat e sakta të historisë.
Modeli i Mekës: Durimi dhe bashkëjetesa
Xha’fer bin Ebi Talib r.a. jep këtë panoramë për Mekën para islame në fjalën e tij të njohur përpara Nexhashit: “O mbret, ishim një popull i paditur, adhuronim idhuj, hanim ngordhësirën, vepronim gjëra të turpshme, i bënim keq fqinjit dhe më i forti nga ne hante të dobëtin…” (Transmetoi Ahmedi)
Profeti (a.s.) pati bashkëjetuar me atë popull e me të keqen e tyre, duke vazhduar kryerjen e detyrave te tij – nëse më lejohet një përshkrim i tillë – në mesin e tyre. Këtë situatë e përshkruan Znj. Hatixhe, nëna e besimtarëve, e cila i drejtua atij: “Në asnjë mënyrë, përgëzo, se Allahu nuk të turpëron kurrën e kurrës, pasha Allahun ti do ta vësh nderin në vend, do mahnitësh bisedën, do mbartësh barrën, do fitosh mosekzistencën, do përforcosh të dobëtin e do stabilizosh e garantosh episodet e së vërtetës.” (Transmetoi Buhariu)
Profeti, paqja qoftë mbi të!, bëri aleancë me fiset e Kurejshëve, kur u zotuan në triumfin e padrejtësisë, i ftoi fiset në një aleancë në shtëpinë e Abdullah bin Xhud’an si ndër më fisnikët dhe aleanca u bë ndërmjet Benu Hashim, Benu El-Muttalib, Esedu bin Abdul-Uzej, Zehretu bin Kilab dhe Tejmu bin Mureh. Ata ranë dakort që askujt brenda Mekës të mos i bëhet padrejtësi, përndryshe ata do të bashkoheshin me të, deri sa personit t’i kthehej e drejta e tij. Këtë aleancë Kurejshët e quajtën “Aleanca e Mirësisë”.
Në lidhje me këtë Profeti ynë, paqja qoftë mbi të!, ka thënë: “Jam dëshmitar – në shtëpinë e Abdullah bin Xhud’an – i një aleance e cila ka qenë më e dashur për mua se ornamentet e deveve, dhe nëse do të ftohesha me të në Islam, do të përgjigjesha”. Profeti e ka mbajtur këtë aleancë edhe pas misionit, drejtonte me të e vepronte me përmbajtjen e saj deri sa atë e thyen Kurejshët.
Detyra jonë si myslimanë është që të jemi si i dërguari i Allahut, paqja qoftë mbi të!, nëse ndodhemi në një mjedis siç ishte ai në Mekë, të duruar e të bashkëjetojmë, pasi shumë thënie profetike e sigurojnë një gjë të tillë.Profeti duronte e bashkëjetonte dhe nuk i linte parimet, edhe pse mjedisi që e rrethonte atë nuk ishte i përshtatshëm.
Vëmë re se ata të cilët refuzuan bashkëjetesën e kuvendonin për persekutimin e myslimanëve ishin politeistët. I dërguari i Allahut, paqja qoftë mbi të!, vazhdonte të falej në Qabe në kohën që aty gjendeshin më shumë se treqind e gjashtëdhjetë idhuj. Megjithatë ai nuk u përpoq të shkatërronte asnjë idhull prej tyre, pavarësisht se ato ishin kundër mesazhit të dëlirë me të cilin ai erdhi? Është detyra jonë që të thellohemi në përshkrimin e pozitës së të dërguarit të Allahut në Mekë e të deduktojmë nga çdo paragraf diçka që e ndihmon myslimanin të cilit i është caktuar të jetojë në një shoqëri që e urren Islamin dhe myslimanët.
Modeli habeshian: Besëlidhja e kooperimi
Në modelin e dytë në shoqërinë Habeshite për të cilën i dërguari i Allahut, paqja qoftë mbi të!, ka thënë pasiqë e pa dëmin që i kanosej bashkëkohësve të tij: “Sikur të dilnit në tokën e Habeshitëve, sepse atje është një mbret madhështor që nuk i bën padrejtësi askujt”. Të parët që vajtën atje ishin: Osman bin Afani me bashkëshorten e tij Rukije, vajzën e të dërguarit të Allahut, Zubejr bin Avvam, Abdurrahman bin Auf, Xha’fer bin Ebi Talib e shumë sahabe të tjerë. Profeti iu tha: “Derisa Allahu t’ju mundësojë juve rrugëzgjidhje e rrugëdalje….” (Transmetoi El-Bejhaki)
Fjala e Xha’fer bin Ebi Talib r.a. para Nexhashiut, është një fjalim elekuent, që ka nevojë për studime të gjata, ka nevojë që të deduktojmë prej saj dispozita që i sjellin dobi myslimanit në këto vende, në të cilat ekzistojnë qeveri të cilat nuk i kundërvihen Islamit, i ndihmojnë myslimanët e i duan ata si nënshtetasit e tyre… Si veprojnë dhe si ndërveprojnë? Cili është koncepti i nënshtetësisë? Madje edhe në kohën moderne … të gjitha këto mund të merren nga eksperienca e Habeshijve.
Modeli i Medines në etapën e parë: Çlirimi dhe bashkëpunimi
Nëse shkojmë në Medinen e Ndritur të asaj kohe do të gjejmë se ajo përbëhet nga çifutë, politeistë, hipokritë e myslimanë dhe në secilën prej këtyre shoqërive ka dispozita juridike të cilat nuk bien poshtë nëse nuk e lexojmë historinë dhe traditën e Profetit, paqja qoftë mbi të. Do të veçoja diçka të bukur këtu dhe ajo është se në kohën kur Profeti, paqja qoftë mbi të!, emëroi Sa’d bin Muadh tek çifutët… ky është një sistem gjygjësor të cilin njerëzimi nuk e ka arritur ende në ditët e sotme dhe ky është të zgjedhë i akuzuari gjykatësin e tij. Duhet të dimë që ishte një vendim gjyqësor për krimin e tradhtisë së madhe.
Nuk mundet të klasifikohet për asgjësimin e një shoqërie e as për asgjësimin e një populli, por përkundrazi u ndërtua mbi sistemin e ligjit legjitim dhe marrëveshjeve me konsensus siç ishin në fletoren zyrtare të Medines.
Në këtë aspekt shohim se si ka qenë çështja e paqes për njerëzit e librit dhe kontradiktat e dijetarëve për të, dhe ka qenë Sufjan bin Ujejne dhe El-Evzaij e të tjerë në mbrojtje të paqes e kjo për një shkak e një qëllim: shmangien e ngatërresave, sepse ato duke ecur thonin “Es-Samu Alejkum” – “helmi mbi ju” d.m.th. shkatërrim për ju.
Ndërsa me hipokritët, mjafton që Allahu i Lartësuar e lejoi vrasjen e tyre megjithëkëtë Profeti nuk vrau asnjë prej tyre. Ai shprehej: “Mos të thonë njerëzit që Muhamedi vret bashkëkohësit e tij” (Transmetoi Buhariu). Ndërsa në suren Ahzabë thuhet: “Nëse nuk i japin fund hipokritët e ata të cilët në zemrat e tyre kanë sëmundje dhe të njollosurit në Medine, do të provokojnë ty me to e më pas nuk do të afrohen më me përjashtim të një pakice. Të mallkuar, kudo që të jenë edukuar, u morën e u vranë barbarisht.” (Ahzabë, 60-61)
Ekziston një dallim ndërmjet lejimit dhe ekzekutimit, ndërmjet të lejuarës e të dhënës. Ky është një mësim që e mësojmë nga i Dërguari ynë, paqja qoftë mbi të. Nuk është e vërtetë absolutisht që Islami apo myslimanët njohin e pranojnë spastrimin etnik, njësimin e fesë, urrejtjen e njerëzve për të hyrë në fenë e tyre apo përzënien nga tokat e tyre… kjo nuk ka ndodhur kurrë, as në kohën e Profetit dhe as në historinë e pastër islame.
Modeli i Medines në etapën e fundit: Drejtësia dhe vetëdija para përpjekjes
Modeli i katërt është ai i Medines në etapën e saj të fundit. Këtë e sqaron një thënie e Buhariut në të cilën thuhet: “Profeti ndërroi jetë dhe mburoja e tij ishte peng tek një çifut për tridhjetë Sa’a (masë matëse e barabartë afërsisht me 2.3 kg) elb”.
U grindën një mysliman dhe një çifut, dhe myslimani thotë: Pasha Atë që zgjodhi Muhamedin nga të gjithë botët, ndërkohë që çifuti thotë: Pasha Atë që zgjodhi Musain nga të gjithë botët. Në këtë moment myslimani e qëllon me shuplakë çifutin. Çifuti shkon tek i dërguari i Allahut dhe e njofton për çfarë ndodhi mes tyre. Me këtë rast Profeti, paqja qoftë mbi të!, tha: “Mos më diferenconi në zgjedhje mua me Musain, sepse njerëzit ringrihen ditën e ringjalljes dhe do të jem i pari që do të ngrihem, e ndërkohë Musai është i shtrirë pranë fronit, dhe se nuk e di a është prej atyre që ringjallen e ngrihet para meje apo është nga ata që Allahu ka bërë përjashtim.” (Transmeton Buhariu)
Ndërmjet Ta’meh bin Umejr nga myslimanët dhe Zejd bin Semijn nga çifutët ndodhi një ngatërresë dhe i padrejti në këtë rast ishte myslimani, dhe për këtë zbriti thënia e të Lartësuarit: “Mos debato për ata të cilët anojnë nga vetja e tyre, se vërtet Allahu nuk i do ata që janë arrogantë e mëkatarë” (Nisa, 107). Këtu drejtësia e Profetit, paqja qoftë mbi të!, ishte në krahun e çifutit kundër myslimanit, sepse drejtësia është baza e posedimit dhe sepse Zoti dëshiron që të na nxjerrë neve nga errësira në dritë: “Dhe mos ndërmerrni ndonjë ofensivë ndaj një populli e të bëni padrejtësi, bëni drejtësi sepse ajo është më afër devocionit.” (Maide, 8). Mësuam parimet, mësuam moralin dhe mësuam që sikur t’i hidhnin një sy të gjitha botët do t’i besonin atij, paqja qoftë mbi të!
Profeti, paqja qoftë mbi të!, na mësoi durimin, na mësoi si të ndërveprojmë me njerëzit me butësi, duke mos imponuar tek ata mendimet dhe bindjet tona.
Profeti, paqja qoftë mbi të!, ka bashkëjetuar deri edhe me njerëzit më të këqij… Aishja r.a. tregon se një burrë i kërkoi leje Profetit dhe në momentin që e pa atë, ai tha: “Sa i keq është vëllai i klanit, sa i keq është biri i klanit”. Kur personi në fjalë u largua, Aishja r.a. tha: O i dërguari i Allahut, në momentin që e pe burrin i the kështu e kështu. Kurse i dërguari i Allahut iu përgjigj: “O Aishe, kur më ke njohur mua kaq të pahijshëm, ndër njerëzit më të këqij në gradë tek Allahu ditën e ringjalljes është ai i cili i lejon njerëzit të vazhdojnë të qëndrojnë në të keqe.” (Transmetoi Buhariu)
Çdo fjalë, sjellje apo veprim i Profetit, paqja qoftë mbi të!, përmban në vetvete rregulla, parime e metodika, të cilat mund t’i gjallërojmë në epokën tonë e mund t’i zbatojmë në realitet.
Është obligimi ynë që të studiojmë historinë, traditën e rrugën e të dërguarit të Allahut, paqja qoftë mbi të!, në të njëjtën koordinatë, të përpiqemi të deduktojmë prej tyre përbërës të përsonalitetit mysliman, për të kuptuar çështjet, përballjen e tij me botën, në jetesë, pjesëmarrje, mirëkuptim, bashkëpunim, adhurimin e Allahut, ndërtimin efikas në tokë dhe pastrimin e qenies humane, derisa të bëhet sikur e ka marrë Profetin, paqja qoftë mbi të!, si shembullin më të mirë, e derisa të realizojë besueshmërinë e nderin në pozitën e dëshmitarit mbi botët: “Kështu pra ne ju bëmë juve një komb të mesëm, në mënyrë që të jeni dëshmitarë mbi njerëzinë, e të jetë i Dërguari për ju dëshmitari absolut”.
Prof. dr. Ali Xhum’a – Kryemyftiu i Egjiptit
