Spekulohet se të dy palët, Kosova dhe Serbia, mund ta “zyrtarizojnë idenë” e “shkëmbimit të territoreve” të premten, kur presidentët e tyre takohen për bisedimet e planifikuara në Bruksel.
Dhe ideja duket e thjeshtë.
Lugina e Preshevës në Serbinë jugore, ku popullsia është kryesisht shqiptare etnike, do të bashkohej me Kosovën.
Në këmbim, shkruan BBC, Serbia do të rivendosë kontrollin e plotë mbi zonën shumicë etnike serbe të Kosovës në veri të lumit Ibër, i cili kalon nëpër zemër të Mitrovicës.
Fundi i bllokimit?
Përkrahësit thonë se një shkëmbim territori potencialisht do t’i japë fund bllokimit që ka vazhduar për 10 vjet, që kur Kosova shpalli pavarësinë.
“Ndryshimi i kufirit mund të duket i papëlqyeshëm, por shumë e konsiderojnë atë si një zgjidhje praktike”, thotë James Ker-Lindsay, një specialist i Ballkanit në Shkollën Ekonomike të Londrës.
“Nëse do të kishte një marrëveshje konsensuale midis dy palëve, do të hapte rrugën për një normalizim të plotë të marrëdhënieve midis Beogradit dhe Prishtinës dhe lejimin e Kosovës së fundi të bëhet anëtare e Kombeve të Bashkuara”.
Por, para se ideja të jetë plotësisht e artikuluar, ajo po merr tashmë kritika të ashpra.
Ballkani Perëndimor shkoi në një konvulsion të ndryshimeve kufitare në vitet 1990.
Më shumë se 100,000 vetë vdiqën dhe miliona u zhvendosën në konflikte të shtyrë etnikisht.
Një recetë për konflikt?
Paddy Ashdown mbikëqyri pasojat në Bosnje, si Përfaqësuesi i Lartë Ndërkombëtar.
Ai ka bashkëautorizuar një apel për shefen e politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, Federica Mogherini, për të hequr shmangur çfarëdo bisedimesh për një shkëmbim territori.
“Lëvizja e kufijve nuk do të zgjidhë ndarjet, do t’i thellojë ato”, thuhet në letër, duke paralajmëruar se politikanët nacionalistë mund të përdorin një shkëmbim territori për të agjituar për shpërbërjen e Bosnjes.
“Paqja e qëndrueshme mund të vijë vetëm kur mësojmë të jetojmë në bashkësi multietnike, në vend që të ri-vizatojmë kufijtë për të krijuar ato monoetnike. [Nuk ka] asnjë politikë që ka më shumë gjasa të na çojë në ndarje dhe konflikt në Ballkan sesa ajo që disa tani duket se po mbështesin”.
Zonja Mogherini ka një rol kyç për të luajtur. Ajo kryeson bisedimet e normalizimit në Bruksel midis presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq dhe njeriut të tij të kundërt nga Kosova, Hashim Thaçi.
Pa përmendur në mënyrë eksplicite një shkëmbim territori, ajo i ka kërkuar të dy palëve të zgjidhin dallimet e tyre.
“Ka ardhur koha për t’i dhënë fund konfliktit”, ka thënë ajo.
“Unë jam e bindur se presidentët Vuçiq dhe Thaçi do të arrijnë të arrijnë një marrëveshje ligjore të detyrueshme për normalizimin e marrëdhënieve dhe kjo marrëveshje do të jetë në përputhje me të drejtën ndërkombëtare dhe do të ndihmojë për stabilitetin e të gjithë rajonit”.
Brukseli ‘çelësi’ për Kosovën dhe Serbinë
Paraardhësi i zonjës Mogherini, Cathy Ashton, filloi bisedimet e normalizimit.
Ajo i tha BBC se të dy presidentët ishin “duke u përpjekur të arrinin një përfundim”, por miratimi ndërkombëtar do të ishte çelësi për çdo marrëveshje.
“Çelësi i zgjidhjes do të jetë mënyra se si përgjigjet Brukseli, ata do të shikojnë kah Berlini dhe do të bisedojnë me Parisin dhe të tjerët. Në fund, kjo ka të bëjë me anëtarësimin në BE”.
Gjermania ka qenë e zëshme në kundërshtimin e saj ndaj ndryshimeve kufitare, por është e paqartë për rezerva nga vendet e tjera anëtare të BE-së, me Britaninë e Madhe ndryshe të angazhuar.
Ndërsa sipas BBC, është e habitshme se komisioneri i BE për zgjerimin, Johannes Hahn, ka folur për një “moment historik” për Serbinë dhe Kosovën.
Problemet lokale janë një çështje tjetër. Nacionalistët në Serbi dhe Kosovë do të ngurrojnë të bëjnë një marrëveshje që i jep ndihmë palës tjetër.
Ish-komandanti i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe kryeministri aktual, Ramush Haradinaj, ka kundërshtuar me forcë këtë ide, duke thënë se ndryshimi i kufijve do të çonte në luftë.
Ndërkohë serbët etnikë që jetojnë në jug të Ibrit janë të shqetësuar se do të braktisin atë pjesë nëse veriu kthehet në Serbi.
Një diplomat evropian i tha BBC se shkëmbimi i territorit ishte “serioz nga pala serbe”, por se mungesa e unitetit në Prishtinë mund të ishte një problem.
Shtetet e Bashkuara kanë treguar se nuk do të “pengojnë” rrugën e ndonjë marrëveshje dypalëshe.
Qëndrimi i aleatit të Serbisë, Rusisë, është më i vështirë për t’u vlerësuar; Presidenti Vladimir Putin do të vizitojë Beogradin muajin e ardhshëm.
Pse tani?
Dhe sipas BBC, ekzistojnë shpërblime të rëndësishme për të dyja palët, nëse ata mund të bien dakord për një marrëveshje.
Kosova më në fund mund të njihet nga 80 vendet të cilat kanë refuzuar ta pranojnë pavarësinë e saj.
Dhe Serbia do të përmbushë një kusht kyç për anëtarësimin e saj në BE.
Me Maqedoninë dhe Greqinë që zgjidhin mosmarrëveshjen e tyre të gjatë, ekziston një moment i ri për të zgjidhur një tjetër debat ballkanik.
Për Kosovën dhe Serbinë, dera është e hapur.
