Tradita e shkuarjes në Haxh nga Bosnja dhe Hercegovina është jashtëzakonisht e gjatë dhe është e lidhur pazgjidhshmërisht me ardhjen e osmanëve dhe islamit në këto zona. Me ardhjen e tyre dhe konsolidimin e pushtetit në rajonin tonë, ne mund të gjurmojmë historinë e haxhit të muslimanëve nga Bosnja dhe Hercegovina. Aladin Husić shkroi një vepër shumë të vlefshme për haxhinjtë e parë nga kjo zonë me titull “Haxhi nga Bosnja gjatë administratës osmane”. Në librin e përmendur autori thekson se haxhiu i parë nga Bosnja, Haxhi Mehmedi, “ishte komandanti i kalasë së Hodidjed-it ndërmjet viteve 1455-1563”. “. Çështja e origjinës së tij si dhe e kohës së haxhit mbetet e hapur, “sepse nuk ka asnjë tregues të vetëm përkatës që mund të japë çfarëdo lloj treguesi”, se kur ky boshnjak ka kryer haxhin. Në një intervistë të botuar në gazetën Oslobođenje, Prof. Ismet Bušatlić thekson se i pari “haxhi i njohur nga kjo zonë ishte Ishak-beu, babai i themeluesit të Sarajevës Isa-beg”. Sipas Prof. Bušatliq, kërkoi dhe mori leje nga sulltani për të kryer Haxhin në vitin 1435, ndërsa gruaja e parë boshnjake që kreu haxhin ishte mbesa e Isa-bej Ishakoviqit. Këtë ajo e ka bërë para se të ndërtojë xhaminë në Shkup, në vakfnamën e së cilës përmendet si haxhikja”.
Informacioni i mëposhtëm për haxhilerët e parë nga Bosnja dhe Hercegovina daton në vitin 1477. Gjegjësisht, në vakfnamën e sanxhakbeut boshnjak Ajas-beg, gjenden Haxhi Huseini, i biri i Haxhi Alijes dhe Haxhi Ahmedi, i biri i Jakubit, të cilët gjithashtu mund të llogariten ndër muslimanët e parë nga Bosnja. Me konsolidimin e pushtetit të osmanëve në këto zona, numri i haxhilerëve u rrit me kalimin e kohës, kështu që që në vitin 1530, në Sarajevë u regjistruan 36 haxhinj të gjallë.
Midhat Husejnefendiq – Boshnjaku me Mercedes në rrugën për në Haxh
Që nga koha e Haxhit të parë nga këto treva e deri në mesin e shekullit të 20-të, shkuarja në haxh përsa i përket udhëtimit ishte një vepër e vërtetë në jetë. U deshën disa muaj dhe madje vite që haxhilerët nga Bosnja dhe Hercegovina të vizitonin vendet e shenjta të Mekës dhe Medinës dhe të ktheheshin në shtëpitë e tyre. Kur shkonin në haxh, ata ndanin burime të konsiderueshme materiale dhe përdornin mjete të ndryshme transporti, më së shpeshti kuaj, deve dhe varka.
Midhat Husejnefendiq nga Tuzla ishte njeriu i parë nga Jugosllavia që shkoi në Haxh me makinë. Midhati ishte shoferi i parë i taksisë në qytet pas Luftës së Dytë Botërore. Ka punuar në agjencinë e Tuzllës “Putnik”. Ai ngiste një automjet Mercedes dhe në vitin 1961 vendosi të hynte në një aventurë dhe të kryente një detyrë të shenjtë – të udhëtonte për në Mekë me automjet.
Më pas ai hipi në një makinë me tre banorë të tjerë të Tuzlës dhe u nis për në Mekë. Ai u përcoll nga qindra bashkëqytetarë që e admironin, ndërsa familjarët kishin frikë nëse do t’ia dilte dhe a do të kthehej.
Rruga nga Tuzla çonte përmes Bullgarisë, Turqisë, Sirisë, Jordanisë, Irakut për në Arabinë Saudite. Në atë kohë, rrugët nuk ndërtoheshin nëpër shkretëtirat, as nuk kishte një sistem navigimi që do të udhëzonte se si të arrije destinacionin e dëshiruar. Midhati kishte një busull me vete që i tregonte se në cilin drejtim të shkonte. Rrotat u mbërthyen në rërë, kështu që natën e kaluan nën qiellin e pastër, duke fjetur mbi batanijet që kishin sjellë me vete.
Udhëtimi zgjati dy muaj, por Midhati arriti të arrijë në Mekë dhe të kryejë detyrën e shenjtë. Kur u kthye u prit me gëzim të madh. Megjithatë, Tuzlaku nuk u ndal me kaq. Pas kthimit të tij, ai vendosi të blinte tre furgona në mënyrë që herën tjetër të shkonin në haxh më shumë bashkëqytetarë të tij. Kështu ka bërë dhe herën tjetër me të kanë shkuar edhe 18 persona nga Tuzla
