Nga Amitai Ziv, Haaretz
Në fillim të kësaj jave, Haaretz – së bashku me mediat më të njohura në të gjithë botën botuan një sërë artikujsh në lidhje me rolin që firma izraelite kibernetike NSO kishte në mbikëqyrjen e gazetarëve, si pjesë e një hetimi ndërkombëtar të udhëhequr nga Forbidden Stories dhe Amnesty International.
Ai zbuloi rreth 180 raste në të gjithë botën në të cilën klientët e NSO synonin të vëzhgonin gazetarët, duke paraqitur një kërcënim për gazetarët dhe burimet e tyre. Vendet në të cilat gazetarët u vunë në shënjestër përmes Pegasus përfshijnë Arabinë Saudite, Hungarinë, Azerbajxhanin, Emiratet e Bashkuara Arabe, Ruandën, Marokun, Indinë dhe Meksikën, raporton abcnews.al
Kjo listë pasqyron listën e vendeve me të cilat Izraeli përmirësoi marrëdhëniet e tij diplomatike gjatë viteve të fundit, nën udhëheqjen e ish-Kryeministrin Benjamin Netanyahu.
Në verën e vitit 2016, Netanyahu udhëtoi në disa vende afrikane, përfshirë Ruandën, “pas dekadash në të cilat asnjë kryeministër izraelit nuk kishte vizituar Afrikën”, tha një deklaratë për shtyp e Ministria e Jashtme.
Në dhjetor 2016, ai vizitoi Kazakistanin dhe Azerbajxhanin. Në korrik 2017, ai u bë kryeministri i parë izraelit që vizitoi Hungarinë. Në Shtator 2017, ai vizitoi Meksikën. Kjo është hera e parë që kur Izraeli është themeluar që një kryeministër ka vizituar Amerikën Jugore dhe Qendrore.
Në Janar 2018, ai bëri një “vizitë historike” në Indi, muaj pasi Kryeministri Indian Narendra Modi vizitoi Izraelin për herë të parë. As kjo nuk ishte vizita e vetme reciproke. Për shembull, Kryeministri hungarez Viktor Orban vizitoi Izraelin një vit pas vizitës së Netanyahut në Hungari.
Me vendet arabe në listë, procesi ishte pak më ndryshe. Një muaj më parë, Netanyahu vizitoi Arabinë Saudite; kjo me sa duket nuk ishte vizita e tij e parë atje.
Në secilin nga këto udhëtime, Netanyahu njoftoi “zhvillimin e marrëdhënieve reciproke”. Sipas deklaratave zyrtare për shtyp, bëhej fjalë për fusha të tilla si uji dhe bujqësia. Por në realitet, kompanitë e mbrojtjes gjithashtu morën pjesë në këto vizita, raporton abcnews.al
Shumica e vendeve të lartpërmendura nuk janë plotësisht demokratike. Regjimet e tyre variojnë nga diktaturat te ato që quhen “autokraci elektorale”, një shtet apo komb kuazi-demokratik që pretendon të mbajë zgjedhje të lira, por me prirje të ashpra autoritare.
E përbashkëta e vendeve të përmendura si pjesë e Projektit Pegasus është se Izraeli ka një interes të madh gjeopolitik në to.
Azerbajxhani ndan një kufi me Iranin dhe marrëdhënia e tij me këtë të fundit i jep Izraelit qasje të drejtpërdrejtë në rivalin e tij. Ruanda u vlerësua si një “vend i tretë”, i cili kishte mundësi për të marrë refugjatë afrikanë që kërkojnë azil në Izrael.
Hungaria e Viktor Orban mund t’i japë Izraelit votat dhe zërin që dëshiron në institucionet e BE-së. Në fakt vetëm këtë maj, Hungaria ishte i vetmi komb europian që kundërshtoi një deklaratë të përbashkët nga shtetet e BE-së që bënin thirrje për ti dhënë fund luftës midis Hamasit dhe Izraelit.
Informacioni që u zbulua kohët e fundit si pjesë e Projektit Pegaus mbështet edhe më tej këtë korrelacion: Një hetim i përbashkët nga gazetarë nga e gjithë bota të cilët kishin qasje në një bazë të dhënash prej rreth 50,000 numrash celularë të zgjedhur nga klientët e NSO për programin e saj Pegasus ka zbuluar rolin e Izraelit në këtë teknologji, raporton abcnews.al
Çdo numër telefoni i përfshirë në sistem mund të jetë dëshmi e shitjes së një vendi, dhe mund të tregojë që klienti – domethënë vendi ishte i interesuar për një person të caktuar si objektiv i mbikëqyrjes.
Sidoqoftë, fakti që numri ekziston brenda bazës së të dhënave nuk është provë e një sulmi të suksesshëm të NSO. Vini re afatin kohor: Në Indi, numrat e telefonit më të në bazën e të dhënave NSO datojnë që prej muajit korrik 2017.
Në Hungari, numri i parë është regjistruar në të njëjtën ditë kur Netanyahu bëri vizitën e tij të parë në Hungari. Ky numër ishte me sa duket një demo, por objektivi i parë operativ në Hungari ndodhi në shkurt 2018 – pikërisht kur Netanyahu u takua me Jozsef Czukor, këshilltari i politikës së sigurisë dhe politikës së jashtme të Hungarisë, dhe disa muaj pasi ish-udhëheqësi izraelit vizitoi vendin, raporton abcnews.al
Lidhja midis listës së klientëve të NSO dhe marrëdhënieve diplomatike të Izraelit me këto vende është tashmë e qartë. Dhe duke pasur parasysh këtë, lind pyetja: Çfarë roli luajti zyrtarisht Izraeli në promovimin e sulmeve kibernetike në këto vende?
Bazuar në bisedat me një listë të gjatë të udhëheqësve të lartë në industrinë kibernetike të Izraelit, duket se shteti izraelit ka punuar në mënyrë aktive për të detyruar kompanitë izraelite të armëve kibernetike, edhe ato më të rëndësishmet të veprojnë në këto vende, pavarësisht të dhënave të tyre problematike mbi demokracinë dhe të drejtat e njeriut.
Një nga klientët e NSO është Arabia Saudite. Në qershor 2017, në Qipro, u zhvillua një konferencë në të cilin NSO tregoi aftësitë e tij zyrtarëve të lartë Sauditë. Sipas historisë, NSO tregoi për herë të parë aftësinë e tyre për të hyrë në një telefon pa pasur nevojë që personi të hapë telefonin ose të shkruajë ndonjë mesazh.
Një përfaqësues i NSO i kërkoi një prej të pranishmëve të shkonte në një qendër tregtare aty pranë, të blinte një iPhone. Kaq mjaftonte vetëm për të infektuar pajisjen dhe për të fituar kontroll të plotë mbi të.
Një person i cili ishte i pranishëm në ngjarje tha që pas kësaj sauditët diskutuan me njeri-tjetrin. Nuk ka nevojë të dini arabisht për të kuptuar se ata ishin të lumtur nga ajo që panë – ishte pikërisht ajo që kërkonin , raporton abcnews.al
Jo shumë kohë pas kësaj, Arabia Saudite u bë një klient i NSO, duke bërë një marrëveshje 50 milion dollarësh. Sidoqoftë, NSO nuk është i vetmi program që blenë sauditët. Haaretz ka zbuluar kohët e fundit se nga viti 2019 Sauditët gjithashtu blenë shërbimet e Quadream, një tjetër kompani izraelite e spiunazhit që është një konkurrencë e NSO dhe e themeluar nga një numër i ish-punonjësve të saj.
Monedha diplomatike
Si u arritën këto marrëveshje? Qytetarët izraelitë nuk lejohen madje të udhëtojnë lirshëm në Arabinë Saudite, e lëre më të kryejnë biznes në vendin i cili nuk ka lidhje zyrtare me Izraelin.
Njerëzit që punojnë në industrinë kibernetike preferojnë të jetojnë në hije. Ata rrallë flasin me media, dhe kur e bëjnë atë është gjithmonë në mënyrë anonime. Sidoqoftë, duke diskutuar me një numër njerëzish të tillë ata thanë: Izraeli jo vetëm që lejoi këto firma kibernetike të shesin mallin e tyre tek sauditët (shitja e armëve të tilla kibernetike realizohet nga Ministria e Mbrojtjes e Izraelit), në shumë raste inkurajohet dhe madje promovohet nga vetë ata.
Në vitin 2017, një zyrtar i lartë i një firmë kibernetike tha: “Izraeli e ka cilësuar Arabinë Saudite si një objektiv strategjik” .
Mbretëria sunite u zgjodh për shkak të statusit të saj si një forcë e moderuar në botën arabe dhe armiku kryesor rajonal i Iranit dhe milicive dhe përfaqësuesve të tij shiitë. Izraeli dëshironte që tensionet midis Sauditëve dhe Iranit të rriteshin.
Një tjetër zyrtar i lartë në një firmë tjetër kibernetike tregoi një histori të ngjashme, duke e cilësuar teknologjinë kibernetike si një pararendës të marrëveshjeve të normalizimit të arritura midis Izraelit dhe shteteve të Gjirit Bahrain dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, Marrëveshjet Abraham.
Një tjetër zyrtar, i cili konsiderohet mbështetës i NSO, shton se “konflikti Izrael-Palestinë nuk është konflikti i vetëm në botë. Ka çështje të tjera më të mëdha gjeopolitike që janë më të rëndësishme për vendet e tjera dhe se ato nuk kanë gjithmonë mjetet për të adresuar kërcënimet me të cilat përballen, ”thanë ata.
“Nuk ka dyshim se Arabia Saudite po përballet me kërcënime serioze nga Irani dhe qelizat e ndryshme të terrorit dhe përfaqësuesit të tij. A duhet të sulmohen vetëm sepse u mungon inteligjenca? A nuk e meritojnë ata të jenë në paqe? ”
Me fjalë të tjera, Izraeli po përdor ofensivat e tij kibernetike si një “monedhë diplomatike” – dhe marrëveshja duket se funksionon mirë për të gjitha palët.Netanyahu ka lavdëruar gjithmonë industrinë kibernetike të Izraelit. Në vitin 2014, për shembull, ish-udhëheqësi tha se Izraeli ka aftësitë kibernetike të një shteti shumë më të madh. Shumë nga shtetet klientë të NSO-së janë kombe që kanë pak ose aspak industri lokale kibernetike ose shtete, aparateve të inteligjencës së të cilave u mungojnë këto lloj aftësish.
Historitë e mëposhtme nga zyrtarë të lartë në industrinë kibernetike na ndihmojë të kuptojmë se institucioni izraelit është bërë mbrojtësi de facto për marrëveshjet kibernetike izraelite në Gji.
CEO i një kompanie të tillë tha që firma e tij mori një ofertë masive nga Emiratet e Bashkuara Arabe për një marrëveshje me vlerë 40 milion dollarë. Firma, për arsye etike, e refuzoi marrëveshjen pasi Emiratet e Bashkuara Arabe njihen për shkelje të të drejtave të njeriut, gjë që tashmë ka shkaktuar tension të NSO.
Për habinë e CEO, pasi ata refuzuan marrëveshjen, Emiratët i pyetën nëse do të pranonin të flisnin më një zyrtar të lartë. Histori të tilla të ngjashme ka shumë. Njëri prej tyre madje tha se një zyrtar që vepronte në emër të shtetit u tha: “Firmosni marrëveshjen, sepse kjo është pozitive për sigurinë e Izraelit.”
Themeluesi dhe CEO i NSO, Shalev Hulio, gjithashtu mund të tregojë histori të ngjashme. Pasi kompania vendosi të godiste të famshmin “vrasës” në softuerin e saj, duke eliminuar ata që abuzojnë me sistemin e saj Pegasus, ata morën një kërkesë për ta aktivizuar përsëri programin për qëllime diplomatike dhe mbrojtëse.
Sjellja e NSO kundrejt Arabisë Saudite duket se ndjek një model të ngjashëm: Pas vrasjes së kolumnistit të Washington Post Jamal Khashoggi në konsullatën Saudite në 2018, NSO mbylli sistemin për Sauditët, raporton abcnews.al
Sidoqoftë, nga mesi i vitit 2019 , sistemi u rihap përsëri. Kompania mohon çdo lidhje midis teknologjisë së saj dhe vrasjes së Khashoggi.
Duke shkruar në New York Times këtë javë, gazetari izraelit Ronen Bergman theksoi se, “Izraeli autorizoi fshehurazi një grup firmash të mbikëqyrjes kibernetike për të punuar për qeverinë e Arabisë Saudite.”
Arsyeja: Dëshira për të vazhduar punën me princin e kurorës saudite Mohammad Bin Salman dhe shërbimet e tij inteligjente.
Sfondi i kësaj është Marrëveshja Abraham – marrëveshja e organizuar nga administrata Trump për të normalizuar marrëdhëniet midis Izraelit dhe shteteve të Gjirit, e cila ishte arritja kryesore e diplomacisë së Netanyahut. Sauditët shërbyen si ura që lidh Izraelin dhe Gjirin.
Marrëveshjet përfshinin gjithashtu një numër të klauzolave dytësore – disa publike dhe disa sekrete – njëra prej të cilave është shitja e rreth 50 avionëve luftarakë F-35 në Emiratet e Bashkuara Arabe.
Një tjetër marrëveshje është përdorimi i tubacionit për të transportuar naftë Emirati nga Deti i Kuq në Europë përmes Izraelit dhe Mesdheut. Të dy klauzolat nxitën kritika – ose në lidhje me sigurinë e Izraelit ose shqetësimet. Dy javë më parë NSO publikoi raportin e tij të transparencës, i pari i këtij lloji, në të cilin u përpoq të shpjegonte se si përmirëson përdorimin e prodhimeve të tij.
Për të ekzaminuar një klient të mundshëm si dhe agjencitë aktuale brenda tij që do të përdorin produktin, NSO tha se ka një varg analizash të pavarura për t’u siguruar që klienti është “më i mirë”. Vetëm pas kësaj zgjidhet sistemi aktual.
Firma thotë se përdor indekse publike si Freedom House ose Civicus, të cilat vlerësojnë lirinë, si dhe të tjera si Transparence International, e cila vlerëson korrupsionin.
NSO nuk vuri në dukje se cili është pragu minimal që ata kërkojnë për të bërë biznes me një shtet të caktuar.
Në realitet, sipas Freedom House dhe të tjerëve, Arabia Saudite është në nivelet më të ulëta; siç janë Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahreini dhe Azerbajxhani, gjithashtu klientë të NSO.
Si është e mundur që NSO të kryejë testime të tilla dhe të mburret me klientë të tillë?
Kur nuk ka asnjë pyetje apo shqetësim për vendin në fjalë, OST mund të shesë produktet e saj pa asnjë problem. Sidoqoftë, në vende të tilla, shitjet bëhen jo domosdoshmërish në përputhje me politikat e tij etike, por më tepër për “sigurinë e Izraelit” ose të ashtuquajturën siguri të botës së lirë.
Kjo është një marrëveshje që funksionon për të gjitha palët. Diktatori ose udhëheqësi autoritar përdor mjete dhe aftësi kibernetike që shumica mund të ëndërronin; NSO bën një marrëveshje masive me një vend të pasur dhe marrëveshjes i jepet legjitimitet nga Izraeli si shërbim i sigurisë kombëtare ose ndërkombëtare; dhe Izraeli merr monedhën diplomatike për dritën e gjelbër të marrëveshjes, nëse jo edhe përfitime të tjera nga shërbimet inteligjente të vendit klient. Marrëveshja funksionon për të gjithë, përveç viktimave të NSO sigurisht.
Edhe para zbulimeve të Projektit Pegasus dihej që teknologjia e NSO po keqpërdorej dhe se në disa raste viktimat e shënjestruara u vranë. Në përgjigje të këtij raporti, Ministria e Mbrojtjes tha: “Izraeli është përgjegjës për shitjen mjeteve kibernetike nga Izraeli. Në lidhje me eksportet ushtarake, një numër raportesh të marra në konsideratë nga mbrojtja dhe konsideratat e sigurisë, si dhe ato diplomatike dhe strategjike, përfshijnë angazhimin tonë për marrëveshjet ndërkombëtare, raporton abcnews.al
“Izraeli autorizon shitjet e mjeteve kibernetike vetëm tek organet zyrtare shtetërore dhe agjencitë e zbatimit të ligjit që janë të përkushtuara për ta përdorur atë në përputhje me kushtet për të luftuar terrorizmin ose krimin serioz.
Është e rëndësishme të theksohet se Izraeli nuk ka qasje në informacionin dhe të dhënat e mbledhura nga kolonistët e NSO. ” Kryeministri nuk dha asnjë koment.
Grupi NSO, në një përgjigje për Forbidden Stories dhe partnerët e tij mediatikë, shkroi se raportimi i konsorciumit bazohej në “supozime të gabuara” dhe “teori të pabaza” dhe tha se kompania ishte në një “mision për shpëtimin e njerëzve”.
“NSO mohon akuzat, të cilat shumë prej tyre janë teori të pakonfirmuara që ngrenë dyshime serioze në lidhje me besueshmërinë e burimeve tuaja, si dhe bazën e historisë suaj”, shkroi kompania.
“Burimet tuaja ju kanë mbushur me informacione që nuk kanë baza, siç dëshmohet nga mungesa e dokumentacionit mbështetës për shumë nga pretendimet.”
Në një letër të hapur dërguar Forbidden Stories dhe partnerëve të saj mediatikë, NSO Group gjithashtu shkruajti: “NSO nuk ka një panoramë të aktiviteteve specifike të inteligjencës të klientëve të saj, dhe është e qartë sisteme të tilla nuk përdoren për qëllime të tjera përveç mbikëqyrjes.
Përktheu Sonila Backa-abcnews.al
